[Cần chú ý cụm từ “tinh thần Pangdurangga” chứ không phải “người Pangdurangga”]

FB Ysa Cosiem 10-5-2019 trích Status của Karim, tạm tóm 3 ý, nguyên văn như sau: Continue reading →

Nói thêm về trung tố [N]. Trung tố là một cách cấu tạo từ tiếng Cham, biến động từ thành danh từ: Bơk: đắp – banơk: đập; Dih: cấy – danih: mạ.

Ta chỉ cần đặt câu hỏi: Làm… thành gì: Đắp thành con đập, làm… bằng gì: Cấy bằng/ với mạ, là đúng.

Trong cuốn Ngữ Pháp Tiếng Cham, Moussay kê được 19 từ có cấu trúc này, riêng tôi tìm ra 32 từ nữa. Trung tố giúp ta xác minh chính tả tiếng Cham. Ví dụ:

Ciak: “xắt” thành Caniak: “miếng”, tiền trọng âm của từ này phải là CA, chứ không thể khác. Juk: “cậy” làm Januk: “ông/ bà mai”. Từ này nhiều palei nói: Janhuk thì hơi trật; chỉ mỗi palei Pabblāp nói đúng: Januk. Continue reading →

Tôi học, dạy tiếng/ chữ Cham từ rất sớm. Riêng học, tôi học với nhiều gru khác nhau, trong đó có cả quý thầy ở BBS. Tôi đọc vô số văn bản Cham đủ loại, dịch cả ngàn trang văn bản Cham, sáng tác bằng tiếng mẹ đẻ cũng không ít, và hiện nay tôi vẫn còn… học. Rồi khi lập Tagalau năm 2000, và năm 2007 cho ra website Inrasara.com, tôi có vô số dịp đối thoại, trao đổi về tiếng/ chữ Cham, nên có thể nói kinh nghiệm ngập tràn. Continue reading →

Aymonier và trí thức Cham thời đó tổng hợp từ nhiều nguồn tư liệu để làm nên từ điển (1906) giá trị. Có thể kể: Kinh sách Cham trên lá buông (Agal)] Tư liệu Hoàng gia Chăm, Akayet Sử thi, Ariya Trường ca trên giấy bản Tàu, và nhiều tài liệu lẻ trên các loại giấy khác nhau.

Ở đó Aymonier đã chuẩn hóa một bước quan trọng, nhất là về nét chữ và cách viết đã được lược bớt rất nhiều.

Năm 1971, Moussay và trí thức Cham tiếp nhận CẢI CÁCH CỦA LƯU QUÝ TÂN, chuẩn hóa tiếp. Sau rốt là BBS sách chữ Chăm làm bước cuối cùng, và tạm xong 1985.

Tạm lấy 2 ví dụ về cách viết: Continue reading →

1. Tôi từng có stt “Kiêu hãnh sang trọng”, nhắc đến 2 sinh linh:

Bà Snitkina, thư kí và sau đó là vợ của Dostoevsky lớn hơn bà 24 tuổi. Dos mất lúc bà mới 35, bà đã ở vậy nuôi con, sau đó xây dựng Bảo tàng lưu trữ các công trình của chồng. Gần 4 thập niên sống một mình, nhưng bà không cô đơn: bà đang có và luôn có Dos bên cạnh.

Hãy nghĩ, đó là một góa phụ son trẻ Tây phương! Cô đơn, bà hi sinh đời mình để thủ tiết chăng? – Không, bà có sự kiêu hãnh sang trọng của mình. Continue reading →

Sáng nay, tôi được bạn trẻ cho biết các bạn Cham lại cãi nhau về chữ nghĩa! Đúng thời điểm tôi vừa dịch đoạn văn trong Kinh Thánh Bible (2 Timothy 2.14). Xin trích:

“Hãy nhắc nhở họ những điều nầy; trước mặt Thượng đế, hãy khuyến cáo họ phải tránh sự tranh cãi về chữ nghĩa, đó là điều vô bổ, chỉ làm tổn hại cho người nghe mà thôi”.

Keep reminding them of these things. Warn them before God against quarrelling about words; it is of no value, and only ruins those who listen.

Pahadar khol nhu dôm kabha ni bek; pak anak Pô Lingik, adan yah khol nhu sang pleh di pakal mưlah chah gah akhar tapuk bek, nan jơh kabha ôh hu hanim, yom ba mai palai lihik ka dôm urang pang min.

Về chữ các bạn cãi nhau tôi thấy KHÔNG CÓ SAI, VÀ CHẲNG CÓ AI NGU ở đây cả. Chỉ TÙY NGHI mà dùng chữ nào thích hợp với hoàn cảnh thôi. Xin lí giải nhẹ nhàng như sau: Continue reading →

Wagtu: thời gian
Tuk: giờ
Tuk mưhêxarai: giờ hoàng đạo
Wag: phút
Tuk wag: giờ giấc
Lag: giây
Harei: ngày; ban ngày
Bilān: tháng
Bilān u: tháng thiếu
Bingun: thượng tuần Continue reading →

Bangxa tanưh riya: [thuộc về] đất
Tanưh: đất
Tanưh riya: đất đai (nói chung); đất nước
Tanưh lan: đất sét
Tanưh gluh: đất bùn
Tanưh glo takuh: đất xám, đất óc chuột
Tanưh katôic: đất gò mối
Tanưh karāng: đất rạn
Tanưh nê ia: đất no nước Continue reading →

tặng Tùng Long & Thập Văn Sự]

Tôi vừa đọc cuốn “Di tích và Lễ hội của người Chăm Bình Thuận” do Lâm Tấn Bình chủ biên, NXB Tri thức in năm 2016. Nghĩa là đọc sau 2 năm sách ra đời, mình lạc hậu quá rồi là gì!
Đây là công trình kĩ càng, khoa học, rất tiện cho tra cứu. Karun anh chị em rất nhiều về nỗ lực này. Tiếc, nếu ta cẩn thận hơn về CHỮ, công trình sẽ bớt đi những hạt sạn.
Ở đây không phải chỗ để bình luận về một cuốn sách, mà gợi chuyện để… HỌC: 1 chữ thôi, cũng đủ bàn về ngôn ngữ.

Sách viết: BINAK: [cái] đập.
Một chữ mà sai đến 1 rưỡi lỗi chính tả! Tại sao? Continue reading →