NIỀM BÍ ẨN CỦA TÌNH YÊU

Năm 2017, tôi có serie: “Khám phá lớn nhất của tôi là khám phá về tình yêu”, với Yêu chữ, yêu tiếng, yêu thơ, yêu palei, yêu cây, yêu cái mới, yêu tư tưởng, yêu tự do, yêu câu hỏi…  

Rồi: Yêu, có nghĩa là làm, Yêu là biết lắng nghe, Yêu là khai tính, Yêu là biết lan tỏa, Yêu là biết yêu… mình, Yêu, nghĩa là vô danh trong hành động, Yêu là biết/ dám chiến đấu bảo vệ…

Continue reading

TIẾT KIỆM KIỂU TÔI VÀ… SOCRATES

Đọc giai thoại thầy trò Socrates-Plato đối thoại về “tiết kiệm tiền”, tôi cười suốt. Hệt Inrasara luôn! Có tiền, tiết kiệm, để dùng nó vào việc… lớn.

Tôi biết làm ra tiền ra sao, đã kể, nay thử kê chuyện tôi tiết kiệm.

Năm 1992, vào làm việc và làm ăn ở Sài Gòn, suốt 3 năm, đi giao hàng – tôi đèo Hani trên chiếc xe đạp cọc cạch khắp thành phố, dù khi ấy tôi thừa tiền sắm xe máy.

Continue reading

NĂM MỚI, NGHĨ & CẦU GÌ?

6g15 chiều ngồi tất niên với các bạn Cham thế hệ mới từ nhà [mới] Akei Ánh Hiền Tuệ Nguyên về, nửa vui nửa buồn. Làm vài chuyện vặt, vệ sinh, yoga rồi ngủ – giữa tiếng ồn của thế giới xung quanh.

Giờ cận giao thừa, thức, kiểm xem trước hết mình nghĩ gì?

Nhân loại chết nhiều quá, từ Ukraine đến Gaza, mãi đánh nhau, mãi toan tính ta phải đi vào lịch sử như một anh hùng dân tộc, mãi lo tô điểm công và danh, mặc “giãi thây trăm họ nên công một người”…

Continue reading

Tết giải trí-8. TUỔI XẾ CHIỀU, CHUẨN BỊ GÌ, LÀM GÌ…?

“Chiều đã xuống rồi. Hãy tha thứ cho tôi vì chiều đã xuống…” – Nietzsche.

Tôi là con người sống triết học, luôn dự liệu và lập kế hoạch trước, cho mọi chuyện. Kế hoạch – không công thức, mà đầy sáng tạo. Như khi còn tuổi đứng bóng mặt trời, tôi đã lên kế hoạch cho phần cuối đời.

Đây là kinh nghiệm riêng mà không tư, tạm “pháp thí” đến với chúng sanh cần đến nó. Bạn đang về chiều, cần chú ý 5 điểm cốt tủy:

[1] Sức khỏe, không có món này thì miễn bàn đến kế hoạch.

Vậy, hãy lo cho sức khỏe ngay từ tuổi 30, khi gân cốt bạn đã chín muồi sắp vào giai đoạn thoái trào. Khoản này, tôi ý thức rất sớm, ngay từ tuổi 20 cơ!

Tiếp, Bảo hiểm Y tế không phải là không cần thiết.

[2] Nền tảng vật chất, 2 thứ:

Thế nào bạn cũng cần đến một nơi trú thân. Ở Chakleng, tôi có Nhà Trưng bày Văn hóa Cham INRA, thêm nhà cháu với phòng riêng, thích ở đâu tùy.

Kế đến, quỹ phòng thân, là phần cứng không thể đụng đến. Bạn phải có kế hoạch tiết kiệm ngay tuổi ngũ thập, với các bạn không có lương như tôi thì càng. Bạn vẫn có thể cho con cái biết khoản tiền này, dù không cần cụ thể, để họ không lo lắng về nỗi cha mẹ già ăn bám.

Dứt mọi nợ nần lễ, đám các loài, bởi chúng ăn mòn rất nhanh vào quỹ phòng hộ, nhanh đến không lường được. May, tôi đã thoát được nó ngay thuở lập gia đình.

[3] Về tiết mục tình cảm

Bạn không làm phiền con cháu, về tiền bạc đã đành, nhất là về nỗi ngứa ngáy can thiệp vào đời sống của họ.

Càng không cho phép con cháu làm phiền mình, như gánh chịu nỗi hư hại của họ. Thương yêu đến đâu cũng không nên mang thân già ra làm bia đỡ đạn cho con cháu.

Tuổi già, ngán nhất là bị con cháu bỏ rơi, có bạn đời bên cạnh là tuyệt. Hani 60-65, tôi hai lần rủ cùng về quê, nàng không chịu, tôi đành quy hồi cố hương một mình. Vẫn tốt và ổn.

[4] Di chúc, để phòng bất trắc không lường được

Phải là giấy trắng mực đen, chứ qua lời nói gió thổi bay mất. Chúng tôi lập di chúc khi cả hai còn khỏe và minh mẫn, có xác minh của bên thứ ba.

Tài sản nếu có, cần chia đồng đều – không phân biệt trai gái, con chung hay riêng.

Di chúc thế nào cũng cần dành phần cho mình, chứ không chia hết. Khoản này, tôi biếu cả cho Hani, để mình được… vô sản!

[5] Niềm vui tuổi già

Giải trí bằng du lịch, chơi cây cảnh hay ngồi bàn cờ tưởng, hoạt động xã hội… là nhu cầu tìm vui thiết yếu của tuổi già, mỗi người mỗi kiểu, tôi thì không.

Tôi không bạn thân, mà chỉ có đồng đội ở lĩnh vực, thời điểm với công việc cụ thể nào đó. Tôi sống với tư tưởng và chữ nghĩa của mình, và lần nữa, có thể nói – rất ổn.

P.S.

– Từ Covid-19 về quê, phần ăn của tôi thầy Chương em cột chèo nấu giúp. Khi vợ chồng Trào đi Mỹ, cháu Trâm phụ phần món ăn, còn cơm cháo tôi tự nấu. Từ đầu năm 2024 tôi bảo cháu thôi, dẫu sao mục ăn uống tôi cực đơn giản.

– 23-1 vừa qua, cầm Sổ khám bệnh chạy xe qua Bệnh viện Ninh Phước. Số là mươi ngày qua vùng lưng đau âm ỉ, ít thôi, nhưng có. Sinh hoạt đi lại bình thường không đau, ngồi viết nửa tiếng, đứng dậy thì nghe đau, đau tí lại hết.

Thử với soi hết món này nọ, bác sĩ kêu, bộ máy anh còn ngon, thoái hóa cột sống nhẹ thôi. Nhưng lẽ nào không kê thuốc, thế là kê 5 món. Cả thảy mất non 400.000đ. Do Bảo hiểm Y tế hết hạn từ lâu, mà cháu nó quên gia hạn. Có bệnh hoạn gì đâu để đi khám mà biết!

Bảo hiểm Y tế lợi hại là vậy.

Tôi uống có 1 liều đã hết bệnh ngay, thế là… bỏ!

Bạn tôi đùa: Nhà giàu đứt tay ăn mày đổ ruột. Tuổi 60 thoái hóa cột sống, ai mà chả! Anh làm như mình bệnh ghê lắm…

Giải trí cuối tuần. KOSALA, NGỌC TRINH & TỜ VÉ SỐ MAY MẮN

Sau tút “Giải trí đầu tuần. Học khiêm tốn được như… Inrasara, chắc chắn bạn sẽ thành công!”, tôi xin nghỉ 1 tuần. Y hẹn, sáng nay tôi trở lại…

Nghỉ, để làm chuyến hành phương Nam.

Kosala, tên tiếng Việt là Trà Kha [dùng đặt tên cho Út tôi], mảnh đất đèo heo vùng sâu thuộc tỉnh nghèo Trà Vinh chúng tôi lạc về buôn bán và trọ, 34 năm trở lại, người vắng hoe.

Đó là mùa thu năm 1989, cũng là tháng và năm nàng Ngọc Trinh ra đời! Ngày đầu 30-1-2024, tôi xuống xe ở Nhà Bia thị trấn Tiểu Cần, quê em-Ý! Ngày cuối, 2-2-2024, lại rơi đúng vào ngày em-Ý được mang ra xét xử!

Continue reading

Thương ca vô tận-29. THÓI THỊ PHI

Sokrates: Bộ óc lớn thảo luận về ý tưởng, kẻ trung bình bàn luận về sự kiện còn tâm hồn non yếu chuyên thị phi về con người.

Khác với Cafés in Paris, ở Việt Nam – tôi nói vui, đa phần nhà văn ta gặp nhau hiếm khi việt vị khỏi 3 thứ: Chê bai [chứ không phải phản biện người] chính quyền, nói xấu nhau [kẻ vắng mặt là chính], cuối cùng quay lại chuyện đời tục lụy.

Thị phi ác khẩu đã đành, ngay cả khi ta nghe và tin kẻ thị phi, ta thành tòng phạm. Do sự tò mò của thứ tâm hồn suy đồi, cả bởi yếu đuối của ta nữa.

Continue reading

Bí mật của thất bại-21. TỰ ÁI VẶT

Sao cứ phải kể về tôi? – Vài bạn kêu thế. Thử hỏi ngược lại: tại sao không thể kể về mình? Giáp mặt với vấn nạn, cả khối Youtuber mấy năm qua cứ nhai lại cần bình tĩnh, bình tĩnh, và dẫn chuyện đâu từ Tam Quốc. Làm người, ta tiếp tục hót bài 7 bước đến thành công với gương sáng tận nước Mỹ.

Tại sao không ở đây, giữa môi trường sống của hôm nay với người thật việc thật?

Hỏi chứ, “tôi hôm qua” có còn là tôi không? Nó đã là quá khứ, nghĩa là thuộc về lịch sử. Lịch sử cần được mổ xẻ để làm bài học cho hôm nay, không thiết thực sao? Trong khi tôi là kẻ hiểu “tôi ấy” hơn cả, để kể thật nhất có thể – không kiêu ngạo hão hay tự ái vặt về nó.

Continue reading

TÔI DẠY CON

[khai bút đầu năm & “3 đoản thi dành cho con”, viết thuở tôi còn chưa có con. Chỉ dành cho con trai, con gái nhường cho mẹ nó]

6 điểm nhấn:

– Dạy con xưng tên, chứ không “con”, tập chúng tinh thần độc lập ngay từ bé; và gọi bố bằng ‘cei’ chứ không “ba” [‘cei’ không thuần mang nghĩa “chú”].

– Không nói dối, dối mình và dối người, còn dối đó nguy hại đến mạng sống sinh linh, thì được; riêng vợ: “Buôn bán không được quyền nói dối”.

– Quản lí lời hứa, là tối quan trọng trong đối nhân xử thế.

Continue reading

NHÀ VĂN & CHUYỆN KỂ

[Les Kosem, Pô-Klong, Chakleng, và…]

Nhà văn là kẻ lưu giữ kí ức dân tộc, tôi nói thế. Lưu giữ và kể. Kể câu chuyện nào đó, dù lớn dù nhỏ, một khi tôi đã thoát ra khỏi nó – trước đó.

Sự sự diễn ra, tôi lập hồ sơ, lưu vào vùng thẳm sâu vô thức, và QUÊN – chớ không để cho chúng dằn vặt. Mãi khi có chuyện, nó bật ra, và tôi kể. Tự nhiên như nhiên.

Lưu giữ, không chỉ kí ức dân tộc mà, mọi mọi. Thời gian trôi đi, các sinh linh rời đi và lãng quên, mỗi nhà văn ở lại với câu chuyện. Tôi làm kẻ kể chuyện ngay từ tuổi 15 qua các palei Cham và, tận hôm nay.

Continue reading

LÀM SAO ĐỂ TUỔI GIÀ CÓ Ý NGHĨA?

Ở buổi họp lớp, vài bạn học hỏi hiện Sara đang đâu? Tôi nói, từ tuổi 60 tôi không còn sở hữu gì cả, cũng không ở đâu cả – vô sở trú!

– Tội thế! – một bạn kêu lên. Tôi nói, không đâu, tôi chọn cô đơn cho suy tư và sáng tạo. Tôi là kẻ hạnh phúc nhất trần gian, và thêm:

– Như cái tên “phú trạm” vận vào mình, từ bé tôi đã như vậy. Chuyển dịch và cư ngụ nhiều nơi, cô đơn, mãi mãi cô đơn. Dù lúc này trên danh nghĩa, tôi đang “định” ở nhà cháu tại đất Chakleng, được cháu nấu cho ngày hai bữa, tôi vẫn “dịch” khắp nơi nếu muốn, nhất là khi nó làm cho tôi vui. Có vé, là tôi… đi, bất kì đâu, “phong phanh giữa trời đất”.

Continue reading