“Là thi sĩ nghĩa là ru vơi gió
Mơ theo trăng và vơ vẩn cùng mây” – Xuân Diệu.
Mơ mộng, mộng tưởng, tưởng tượng và liên tưởng là căn tính của thi sĩ. Chả có gì đáng nói. Phiền là, có kẻ thi sĩ mong được thiên hạ nhìn thấy mình đang mơ mộng, chiêm ngưỡng mình đang mơ theo trăng – để được gán nhãn hiệu là nòi thi sĩ chính hiệu con nai vàng!
Continue readingHậu hiện đại là hậu hiện đại là hậu hiện đại…
Khi còn cả tin lí tính là phương tiện duy nhất chiếm lĩnh Sự thật tuyệt đối, còn mê tín lí trí có thể giải quyết mọi chuyện trên đời, là ta chưa hậu hiện đại.
Khi còn nuôi bao nhiêu là nỗi duy: duy tâm với duy vật, duy linh hay duy lí, duy cảm, duy danh, duy mĩ… là ta còn xa lạ với hậu hiện đại.
Khi còn mang tâm phân biệt ngoại vi với trung tâm, dân tộc thiểu số với đa số, da trắng hay da màu, nam và nữ, trung ương và địa phương, chính thống với phi chính thống, là ta còn nằm ngoài tầm với hậu hiện đại.
Continue readingThông minh có nhiều loài khác nhau, tôi đã bàn qua, miễn lặp lại.
[1] Hồi lớp Nhì, thầy Sắng cho bài làm, giờ ra chơi thầy khoe: Trong lúc các em làm toán, thầy cũng xong cái này, và đọc bài thơ 8 chữ 5 khổ. 7 năm sau gặp tại nhà chị Sĩ ở Phan Rang, tôi đọc cho thầy nghe, thầy há hốc mồm:
– Tao còn không nhớ mình có bài thơ đó nữa là.
Khi ấy thầy đọc qua một lần, tôi thuộc. Ngược lại bạn học tôi dù khá thông minh, đã tự nhận cả đời không thuộc nổi bài thơ một trang vở.
Continue readingĐa phần phê bình văn học ta thời gian qua đầy tràn cảm tính cảm tình, yêu nên tốt ghét nên xấu. Chỉ thấy tán và tán. Tùy tiện và tùy nghi. Hết “cảm và luận” đến “vài cảm nhận về”…
Đọc Thi nhân Việt Nam, rồi lướt qua bài điểm sách viết vội trên các trang báo, ai cũng nghĩ mình có thể làm phê bình. Nhảy ra làm phê bình, kẹt đâu google đó. Ban đầu, viết bài ngăn ngắn, sau đó được vài bạn văn cánh hẩu ủng, ta kéo dài hơn rồi dài thêm. Cuối cùng khi trong tay đã hồm hồm ta cũng mạnh dạn cho ra tập tiểu luận – phê bình. Ở đó đọc mỗi bài đơn lẻ thì nghe đườn được, gấp sách lại chả nhớ tác giả đã nói gì. Bởi thực sự, họ không có gì để nói, ngoài cảm và luận…
Continue readingPhê bình-31. ĐỂ CÓ CUỘC CHIẾN TRÊN ĐỈNH CAO?-4
[hay. Từ Lô-cốt đời đến lô-cốt thơ]
Tàu Pháp đến cảng Đà Nẵng, trên đó có đủ thứ: Kinh Thánh, khoa học và súng ống. Ta không biết gì hoặc biết mơ màng về họ – núp lô-cốt định kiến, bắn cái đã. Pháp bắn vài phát thị uy, liền quành vào Nam nuốt lần hồi từng ba tỉnh một rồi tóm gọn cả đất nước chỉ sau góc tư thế kỉ.
Người Nhật thì khác, không phải ở đó thiếu lô-cốt, mà ấy chỉ là thiểu số, thế nên họ trân trọng mời Anh vào, và học: Kinh Thánh, khoa học và súng ống. Để rồi 150 năm sau, đất nước Mặt trời mọc ấy: Giàu topba, Nobel topba, giúp đỡ nhân loại hàng đầu. Còn ta đang ở đâu?…
Continue readingCó phải phê bình văn học Việt Nam yếu và thiếu?
[1] Phê bình văn học yếu và thiếu, là phát ngôn cảm tính. Cảm tính nên đầy cẩu thả.
Ở một hội thảo văn học tại Sài Gòn, ba nhà đã nói lên ý đó. Nhận định nhai lại này chứng tỏ họ chưa hề hoặc rất ít theo dõi lí luận phê bình. Trong khi mươi năm qua, không khí phê bình văn học nhộn nhịp phải biết. Tạm nêu các tác giả mới: Nguyễn Đức Tùng, Đỗ Quyên, Khế Iêm, Lê Thiếu Nhơn, Nguyễn Thanh Tâm, Đoàn Ánh Dương, Nguyễn Thị Tịnh Thy, Ngô Hương Giang, Chip Chip Hoàng Thụy Anh, Mai Văn Phấn, Inrasara, Đặng Thân, Văn Giá, Lê Hồ Quang, Chế Trâm, vân vân, trong đó có khá nhiều công trình rất đáng đọc.
Continue readingThứ Bảy tới, tôi có buổi nói chuyện vởi LIT-Magazine – Đại học Fulbright, xin đăng loạt bài liên quan đến thơ Việt đương đại.
Một trào lưu nghệ thuật hay hệ mĩ học nào bất kì chỉ có thể bị vượt qua khi phần tinh túy nhất của nó được khai mở trọn vẹn, chứ không phải ở chê bai, đánh phá các tác phẩm dở, hỏng của nó.
Continue readingỞ bài phỏng vấn trên Litviet, 3-12-2011, nhà thơ Phan Nhiên Hạo hỏi:
“… Ở Việt Nam hiện nay, cách tân khó có thể “tới” được một phần còn vì cái não trạng thực dụng đầy tính thỏa hiệp của giới văn nghệ. Nhiều người muốn cách tân nhưng đồng thời muốn được công nhận bởi hệ thống văn chương bảo thủ của nhà nước. Tôi lấy ví dụ Inrasara. Inrasara là người xiển dương cách tân thơ, đặc biệt tích cực truyền bá chủ nghĩa Hậu Hiện Đại. Nhưng Hậu Hiện Đại thì không thể nào đi cùng với Hội Nhà Văn, vốn là một tổ chức được tạo ra để thực hiện chủ trương chính trị chuyên chế, đi ngược lại tinh thần đa phức Hậu Hiện Đại. Inrasara là người có vai vế trong hội này, đã ẵm nhiều giải thưởng của hội. Vậy Inrasara làm cách tân bằng cách nào? Bằng cách chế ra cái gọi là “phê bình lập biên bản.” Một loại phê bình nước đôi, vừa ve vuốt giới văn nghệ ngoài lề vừa làm chức năng cố vấn cho giới văn nghệ chính thống. Cùng một lúc muốn làm vui lòng cả hai phía đối phản nhau như vậy cũng giống như lái xe chạy tới ba thước rồi gài số de lui lại ba thước. Cách tân đi đến đâu?”
Continue reading[hay Định kiến & giải định kiến]
Điểm mặt 5 bài ca được văn giới Việt Nam hát hoài… không chán.
[1] Một người cả đời không làm nổi một câu thơ thì chớ bàn về thơ.
Nhà thơ Việt Nam giải thích thơ mình để cãi lại nhà phê bình, thì hẳn rồi. Tiến thêm một bước, khi thơ mình bị chê, liền quay lại nồ bằng thứ ngụy biện đại loại kiểu ấy.
Trong khi điển hình sờ sờ ra kia: Ta khen Hoài Thanh bình thơ siêu hạng, ta càng biết rằng cả đời ông chưa từng làm nổi câu thơ nào.
Continue reading[Nhân đọc tiểu luận còn hôi sữa sinh viên mà đã nặng mùi tuyên giáo của Thy Lan trên Vanvn, 21-4-2021](*)
Thế giới nhiều khác biệt, thì hẳn rồi, học biết chấp nhận mới ngoan. Nhân loại nhóc ý đồ và âm mưu, lắm định kiến cứng đầu, bộn thiên kiến khó trị. Chánh trị, xã hội, văn học, chữ nghĩa, vân vân một giuộc.
Chúng cần đến sự phản biện, phê bình, phản bác, đánh đổ.
Continue reading