Sự phi tâm hóa mang tính quyết định chính là phi tâm hóa giữa nghệ thuật và cuộc đời, giữa bản thân nghệ sĩ và thế giới. Người ta đã từng biết đến văn nghệ xa-lông thuở lãng mạn, văn nghệ tháp ngà thời tiền hiện đại, tinh thần nhập cuộc của nhà văn hiện sinh; người ta đã từng kêu gọi văn nghệ sĩ phải ba cùng với giới lao động ở các cây bút hiện thực xã hội chủ nghĩa. Vân vân… Continue reading →

Nhà văn hậu hiện đại mang cảm thức hậu hiện đại, từ đó dẫn đến hành động đẫm tính “ngoại biên”. Hành động này biểu hiện qua bốn yếu tố. Thứ nhất, tâm lí. Dù hậu hiện đại chủ trương phi tâm hóa, nhưng ở thời điểm hiện tại, nó luôn hướng về ngoại biên, về bộ phận thiểu số, thân phận bên lề. Nó luôn ở thế sẵn sàng đối kháng với văn học trung tâm ở nhiều khía cạnh. Đại đa số nhà văn hậu hiện đại không ý định vào hội đoàn chính thống các loại. Nhất là, văn học ngoại biên này không ý định đánh bật văn học trung tâm để chính mình trở thành trung tâm. Continue reading →

Mười năm sau đất nước nhập một, cả khu vực rộng lớn này hầu như không nảy nòi một thi sĩ xứng danh nào. Mãi mở cửa cởi trói, các thi sĩ miền Nam mới rục rịch làm thơ trở lại, tìm mọi cách ấn hành để đưa sản phẩm của mình đến với công chúng. Ở đó, họ đã tiếp nhận nhiều truyền thống khác lạ. Thơ tự do, đi trước họ là mấy tên tuổi lẫy lừng: Thanh Tâm Tuyền, Tô Thùy Yên… Continue reading →

“Lịch sử tiểu thuyết được sinh ra từ niềm tự do của con người”. Chính vì thế mà tiểu thuyết là một thể loại xung khắc với chế độ toàn trị, cái chế độ chỉ cho phép công bố và lưu hành những cuốn tiểu thuyết “chết”. Và cũng vì thế mà “một nhà tiểu thuyết phải phi hệ thống hóa một cách có hệ thống tư tưởng của mình, đạp tung cái rào chắn tự anh đã dựng lên quanh các tư tưởng của mình”. Continue reading →

Ngành khẩu sử (oral history) thịnh hành ở Tây phương từ khoảng cuối thập niên 1960, và trở thành một ngành học ở các đại học Tây phương từ cuối thế kỷ 20. Khẩu sử khác lịch sử. Continue reading →

Tiểu thuyết có khả năng biến tất cả những gì nghiêm túc thành hài hước. Không phải ngẫu nhiên mà trong cuốn Tiểu luận này Kundera thường xuyên nhắc tới Cervantes, Rabelais và Kafka. Đó là những bậc thầy của nghệ thuật cười. “Tiểu thuyết sinh ra không phải từ tinh thần lý thuyết mà từ tinh thần hài hước. […] Nghệ thuật bắt nguồn cảm hứng từ cái cười của Thượng Đế”  Kundera phát hiện ra rằng Rabelais sợ nhất là những kẻ agélaste, những kẻ không biết cười. Kundera phân biệt cái hài hước như là một phát kiến của tiểu thuyết với cái cười chế giễu, châm biếm. Continue reading →

Là một nhà thơ, nghĩa là tôi đã từng viết nhưng thực ra tôi chưa viết gì cả. Thơ là một hành động không có bắt đầu cũng không có kết thúc. Thực ra thơ là một hứa hẹn cho một sự bắt đầu, một sự bắt đầu mãi mãi.

Hiện hữu, tức là có một ý nghĩa gì đó. Ý nghĩa chỉ được lĩnh hội qua lời nói. Tôi nói, do đó, tôi hiện hữu. Sự hiện hữu của tôi, nhờ vậy và từ đó, có ý nghĩa.

Adonis, Phan Quỳnh Trâm dịch

Tôi không cho rằng văn học hoặc các sáng tạo nghệ thuật lại cần phải dính líu đến chính trị. Một nghệ sĩ cần phải đứng cao hơn những ràng buộc chính trị và sự cám dỗ của thị trường để đạt được tự do và độc lập trong tư tưởng. Nhà văn không phải là chiến binh, nhiệm vụ của văn học không phải là phê phán hay cải tạo xã hội Continue reading →

Nếu “dấn thân” theo ý của bạn là văn học phục vụ cho một tín điều chính trị nào đó, thì để tôi nói thẳng với bạn rằng thứ văn học đó chỉ là sự thỏa hiệp thuộc loại tồi tệ nhất. Continue reading →

Sự hài hước của người Prague chúng tôi thường khó hiểu. Milos Forman bị những nhà phê bình chỉ trích vì trong một bộ phim của ông, ông đã khiến cho khán giả cười ở chỗ họ không nên cười. Cười không đúng chỗ. Nhưng chẳng phải nó chính là ý nghĩa của mọi thứ? Continue reading →