Nếu con người khổ thì con người khổ. Nếu con người không có gì để ăn, để mặc và để ở thì con người khổ, dù ở Đông phương hay ở Tây phương, ở đâu thì cũng vậy. Ngay giây phút này, biết bao nhiêu người đang bị giết và bị thương, người Việt và người Mĩ, cả hai bên đều khổ.
Hiểu được sự đau khổ này, sự đau khổ không thuộc về tôi, không thuộc về anh, không trừu tượng, không phi nhân mà là sự đau khổ thực sự và hiện thực là tất cả chúng ta đều khổ – Hiểu được sự đau khổ này đòi hỏi một sự ngộ nhập sâu thẳm, một kiến quan nội tại sâu thẳm. Và chấm dứt được nỗi khổ này, hòa bình sẽ đến một cách tự nhiên, không những chỉ trong chúng ta mà cả ở ngoại giới.

Krishnamurti, Phạm Công Thiện dịch.

[Tadhuw phwơl Tuần lễ Tagalau: 9-10 – 15-10-2009]

Nhìn qua cảm thức hậu hiện đại là cái nhìn giải-trung tâm, phá vỡ vách ngăn văn chương [bị cho] là ngoại vi với văn chương trung tâm [thế giới], văn chương ngoài lề/ chính lưu, nam/ nữ giới, dân tộc thiểu số/ đa số, thơ tiếng Chăm/ tiếng Việt, văn chương địa phương/ trung ương… Đưa thơ trở lại ngôi nhà thi ca như nó là thế: giải trừ thói quen viết và đọc, một thói quen đẩy thơ vào bế tắc dai dẳng, khiến thơ tự đánh mất mình, “xa rời quần chúng” rồi đánh mất luôn người đọc trung thành.
Bởi thơ là một thực thể bất định nên, để tồn tại, nó luôn hướng về phía chuyển động. Tuy vậy, dẫu thơ bị đóng cứng bởi đầu óc bảo thủ ngoan cố tới đâu, bị làm rách nát do kẻ nổi loạn phá phách cỡ nào; thơ có thay hình đổi dạng bao lần hay lang thang lạc bước đến những đâu chăng nữa, nó cũng phải trở về. Trở về nơi nó xuất phát: con người, ở ngôi nhà của nó: ngôn ngữ.
Trong ngôi nhà đó, thơ mãi có mặt.

Có một trò chơi thanh thoát phiêu lãng như trò chơi trẻ con, đồng thời nghiêm trọng bức bách mươi lần công tác người lớn. Không những chỉ ngu xuẩn và hèn nhát, mà ngay cả yếu đuối bạc nhược cũng phải chịu trách nhiệm trước trốn chạy của con người trước bước đạp tới của định mệnh trước ngưỡng cửa hiện sinh – một trốn chạy tước mất của con người chốn lưu trú đầy bất trắc đồng thời cao cả và mầu nhiệm.
Con người không phải đến trần gian này để đùa chơi – đùa chơi như niềm ngây thơ vô lự. Con người đến trần gian để tẩm nhiễm khói bụi của trần gian, thụ độc bằng cú sốc của cảm giác và tư tưởng, vươn dậy và té ngã của hy vọng và hoài vọng, chất đầy gánh nặng mặt đất và trườn lướt qua nỗi nhọc nhằn của ngày tháng.
Không phải để thành tựu cái gì cả mà là để được vươn lên và vượt qua mãi mãi. Đó là ý nghĩa của ra đi và trở về, của ôm ghì níu giữ và lên đường ly biệt, của sống và chết. Nó làm nên ý nghĩa hiện sinh con người – chính định mệnh của nó: Một trò chơi. Con đường.
(1981)

Bùi Vĩnh Phúc, Damau.org, 12-8-2009

Tolstoi viết: “Yếu tính của hoạt động nghệ thuật, của tác phẩm nghệ thuật, là làm kích thích, gợi nhắc trong con người một cảm giác nào đó mà nó đã trải qua, và trong sự kích thích gợi nhắc đó, tác phẩm nghệ thuật dùng những động tác, những đường nét, màu sắc, âm thanh, hoặc là những thể cách khác được diễn tả ra bằng lời, bằng chữ, để chuyển đạt cái cảm giác kia đến mọi người, khiến cho họ cũng kinh nghiệm được cái cảm giác đó như nhà nghệ sĩ.”
Martin Heidegger, triết gia nổi tiếng của Đức, thì nhận xét rằng một tác phẩm nghệ thuật chắc chắn phải là một vật được bàn tay, khối óc người nghệ sĩ làm ra; nhưng một tác phẩm như thế phải nói lên được một cái gì đó cao và xa hơn chính bản thân nó, allo agoreuei. Tác phẩm ấy phải là một thứ dụ ngôn để nói về một cái gì khác, sâu sắc và tiềm ẩn hơn. Theo ý Heidegger, một tác phẩm nghệ thuật, như thế, mang theo cùng với nó một cái gì khác nữa, ở bên ngoài sự hiện hữu có tính cách vật chất của tác phẩm nghệ thuật ấy. Trong tiếng Hy Lạp, cái sự mang vào, mang đến, mang với, hoà hợp vào này được diễn tả bằng chữ sumballein. Tiếng Anh là symbol. Tác phẩm nghệ thuật phải là một biểu tượng.