Nghĩ-10. BIỂN, VIỆT & CHAM

Người Việt sợ biển. Mở cõi về phương Nam, người Việt biết mỗi đất liền. Suốt dòng lịch sử, người Việt chỉ biết ra khơi về lộng, chứ chưa hề đi xa hơn. Mà “lộng”, theo Từ Chi, chỉ đâu khoảng ba cây số cách bờ, còn “khơi” xa lắm cũng đến bảy cây số là cùng. Đại Việt hoàn toàn thiếu vắng hải sử.

Người Cham yêu biển, mê biển, sống với và qua biển, từ đó Champa có nền hải sử dài và xa.

[tạp chí Nhật Lệ, 12-2015, Vanviet.info, 11-1-2016]

Thứ nhất, là sợ sự thật. Thứ hai, sợ cái mới. Sợ thứ ba và là sợ tệ hại nhất, đó là sợ lí thuyết, nghĩa là sợ suy tư có hệ thống. Từ đó dẫn đến nỗi sợ thứ tư: sợ đứng trước công chúng. Cuối cùng tất thẩy đều xuất phát từ nỗi sợ lớn nhất, như là nguyên do của mọi nguyên do: sợ cô đơn.

(Không phải tất cả nhà văn, mà là đại đa số – dĩ nhiên).

+

Thứ nhất, là sợ sự thật.

Nghĩ-07. THƠ TRẺ HÔM NAY CÓ GIỐNG NHAU?

Tại Hội nghị Văn Trẻ ở Đà Nẵng tháng 6-2022 vừa qua, nhà thơ Hữu Thỉnh cho rằng, thơ trẻ hôm nay giống nhau quá. Tôi nói: không.

Chỉ tính riêng khu vực Sài Gòn, nhà thơ cùng thế hệ…

Khác biệt hệ mĩ học, thơ đã khác: Lê Thiếu Nhơn khác Nguyễn Hữu Hồng Minh khác Lý Đợi;

cùng hệ mĩ học cũng khác: Bùi Chát khác Phan Bá Thọ khác Lê Vĩnh Tài.

[hay. Biểu tượng trong thơ Inrasara – từ Cham ra thế giới]

Hôm qua một nhà giáo kiêm nhà phê bình yêu cầu: “Anh Sara giúp em vài gạch đầu dòng về văn học Cham 20 năm trở lại đây với, dĩ nhiên trong đó anh là cây bút sáng giá”. Xin trích phần về minh:

“Trước 1975, có hai tác giả thơ thường xuyên đăng thơ trên Nội san Panrang: Jalau và Huyền Hoa được cộng đồng độc giả Cham biết đến. Ở nội san Ước Vọng của Trường Trung học Pô-Klong, Jaya Yut Cam [Nguyễn Văn Tỷ] có bài thơ tiếng Cham “Thu-ôn bhum Cam” nổi tiếng, thêm cây thơ trẻ: Trầm Ngọc Lan.

Là già cỗi

Khi trái tim đã khép kín

Khi linh hồn chưa tuôn trào

Khi hoài vọng hết bay cao

Khi đôi chân mãi kéo lê trong đầm lầy kí ức.

(Sinh nhật cây xương rồng, 1997) Continue reading →

Người cư ngụ dưới căn nhà tồi tàn

trước ngọn đèn tồi tàn, người suy tưởng

về sự thống khổ bần hàn trong thế giới bần cùng

giàu sang là nẻo đường rừng người đi buổi sớm.

(“Con đường vỡ”, Hành hương em, 1999) Continue reading →

Một hiện tượng xã hội hay văn chương bất kì, không thể bị dập tắt bởi khước bác hời hợt hay phủ nhận thô bạo; nó chỉ bị vượt qua, khi các cạnh khía vi tế nhất của nó được phơi mở.

(Chưa đủ cô đơn cho sáng tạo, 2006)

Câu chuyện

Hôm nói chuyện ở Tây Ninh, một bạn văn hỏi: Tại sao Inrasara mãi khen thơ hậu hiện đại, trong khi mới đọc vài chục bài tôi không thể chấp nhận đó là thơ. Tôi nói:

Thuở Thơ Mới, Hoài Thanh phải đọc cả vạn bài mới chọn được hơn trăm bài hay vào tuyển [mà chắc gì đã hay hết!]. Thơ hậu hiện đại cũng hệt, bạn cần đọc nhiều, rất nhiều, loại bỏ và loại bỏ, mới chọn ra được cái đáng đọc. Continue reading →

Bằng lăng nở tím đồi tuổi thơ

rừng đi mất rồi

đồi hoang trọc

có lẽ cho riêng tôi trong chiều cô độc

bằng lăng trụi nhánh tàn – vẫn gượng nở hoa.

(Tháp nắng, 1996) Continue reading →

Dẫu thơ tôi không khuây khỏa khổ đau anh

tiếng hát tôi khôn vực dậy khốn khó anh

thì có hề chi

nếu chúng một lần nhóm trong anh hi vọng

(Hành Hương Em, 1999) Continue reading →

Ở đó tôi được ban cho đôi cánh – đôi cánh bền, đẹp và nhất là – luôn luôn mới, để tự do bay đi bay lại trong bầu trời bao la không chút bụi bặm và, luôn luôn mát lành.

Ở đó tôi sở hữu nhiều cô gái đồng trinh xinh đẹp, những cô gái phục hồi trinh tiết sau khi ăn nằm với tôi mà không cậy đến dao kéo thẩm mĩ viện; những cô gái không bao giờ biết lườm nguýt, nói chi đánh ghen đến tôi phải ra tay can thiệp.

Ở đó tôi có sẵn nguồn sữa vô tận luôn hợp khẩu vị. Continue reading →