“Hãy biến thân thể bạn thành cỗ xe tốt nhất để chở linh hồn bạn vượt qua biển đời” – Vivekananda nói thế. Khỏe, không chỉ là sức khỏe thế chất, mà bao gồm cả trí tuệ, tinh thần và tâm hồn. Bởi tất cả chúng tương quan mật thiết với nhau.

“Tương lai thuộc về kẻ tập thể dục mỗi sáng” – ai nói thế?

Tập luyện mỗi người mỗi nết, mỗi tuổi mỗi bài khác nhau. Thể dục hoặc thể thao, yoga hay võ thuật, bơi lội hay đi bộ, tập một mình hay chơi tập thể, tập tay không hay cần đến đủ bộ dụng cụ tiện ích… tùy. Tôi làm như sau, và tôi khỏe chán.

Nguyên tắc: Từ từ và đều đều.

[1] Tôi nghĩ các cán bộ là người dân tộc thiểu số hay người Việt đang công tác ở vùng đồng bào dân tộc, cần nắm vững chính sách dân tộc của Chính phủ. Nắm vững và dũng cảm thực hiện mà không ngại bất kì thế lực nào, miễn mang lại lợi ích thiết thực cho cộng đồng. Như thế, nếu không sợ những điều không đáng sợ, trí thức Cham vẫn có thể làm nên nhiều chuyện (Tạp chí Văn hóa Dân tộc, số 1-2006).

[1] “Tôi là kẻ đốt lửa, nuôi lửa và truyền lửa”, là câu được tôi lặp lại nhiều lần với bạn trẻ trong trao đổi học thuật và văn chương.

Nêu bật ý trong bài thơ “Khi quê hương vắng mặt” viết năm 1981, ở đó có đoạn:

“Quê Hương xa và xa/ người bạn bè mất lửa

hôm nay còn mình ta/ ôm con đường – đóng cửa”

[2] Về câu hỏi: Phản biện Dự án Nhà máy Điện hạt nhân, Inrasara có bị gây khó dễ không? Tôi nói, không!

Khi súc vật ngông cuồng

Những mảnh vỡ bạo tàn tung tóe

Nền văn minh nhân loại bị tổn thương

Văn minh Andrei(*) nhìn thấy trời xanh của Lev Tonstoy

Văn minh Elon Musk(**) kích hoạt Internet starlink

H- Miller: Tôi yêu cả chánh trị, khi chánh trị được bay trên đôi cánh loài chim.

Mươi năm trước tôi đùa: Không chỉ viết một công trình nghiên cứu, ta mới nghiên cứu; làm rau muống, câu cá hay làm thơ cũng phải nghiên cứu.

Tôi [đùa dai] thêm:

Muốn vào Hội Nhà văn cũng hệt. Không phải quen anh Thỉnh, anh Thiều là xong, có khi còn phản tác dụng. Vào Hội cũng phải nghiên cứu, cả nghiên cứu văn hóa… chạy.

[Đính chính & thông tin]

Sáng nay một ủy viên Hội đồng Thơ nhắn tin cho tôi về vụ ĐCT. Đọc, tôi không bất ngờ. Cũng như tôi không ngạc nhiên về 2 trường hợp khác:

[1] Ửng viên nam tuổi thất thập [xin giấu tên] được 4 phiếu, khi thấy không có tên trong Danh sách đã hỏi tôi “ủy viên nào không bỏ phiếu cho mình Inrasara nhỉ, không trách gì đâu, mà biết để mình gửi thơ tặng” – rất lịch sự.

Tôi nói: Phiếu kín, anh à, anh nói “cảm ơn” và “rất mong được anh Sara ủng hộ kì tới”.

Nhớ, tháng 11-2019 tôi được bạn thân mời ra Bắc một tuần ăn, ở chỉ để “Đi tìm bản sắc Việt”. Rồi hai tháng sau, thêm: “Khi mất niềm tin đang tràn lan, làm gì?”. – Hơi to!

Hội nghị Cấp cao ASEAN tháng 10-2021, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh: “Nhân quyền lớn nhất là lo cơm ăn áo mặc cho 100 triệu dân, không để ai thiếu ăn thiếu mặc” (Vietnemnet, 1-11-2021).

Phát ngôn bị nhiều cư dân mạng phê phán, tôi ngược lại, xem đây là nhận định đúng, khớp với căn tính Việt. Người Việt chủ yếu cần có thế: cơm no áo ấm.

[Tôi, Cham & ngoài Cham]

TÔI

Tôi học, bằng đọc và đi. Tôi đọc khá sớm: 11 tuổi, đi từ 12 tuổi, lang thang qua rất nhiều palei Cham Pangdurangga. Sau tuổi 20, là vùng miền khác.

Học bằng hỏi, từ lớp Đệ Lục. Tôi gặp riêng từ cụ Thiên Sách Cảnh cho chí Châu Văn Mỗ, từ thầy Thành Phú Bá đến thầy Lưu Quang Sang. Sau này khi có gia đình, tôi tổ chức “Hội nghị chiếu xe” gặp chung. Hỏi, để hiểu sâu hơn tâm hồn con người Cham, tinh thần văn hóa Cham…

“Em chọn màu hoàng yến nè/ anh lựa màu hoàng anh/ thế là em giận anh/ rồi gương vỡ… ỡ… ỡ… lại lành…” – Sến vậy mà trúng đáo để.

Loạt bài về H[ậu h]iện đại Việt vừa qua, các comment dù lan man, lạc đề vẫn bật lên được ba ý trùm lĩnh vực đang bàn là văn học nghệ thuật: Chân, Thiện và Mỹ. Ở các buổi thuyết trình, tôi khoái các câu hỏi lạc đề, là thế.

Nơi diễn ba tiết mục trên, thử xem tôi bị khen chê thế nào?

[1] Về THIỆN

Nói chuyện ở Chakleng, trong chương trình Dự án của Hội đồng Anh,

8g, 17-1-2022, tại Làng Nghề Mỹ Nghiệp, 27 người dự.

Tại đây tôi nói về 2 nội dung chính: Hiện tượng Chakleng và Thổ cẩm Cham, tiếp: “Cham vẫn có thể làm giàu”, như là phụ lục.

[1] HIỆN TƯỢNG CHAKLENG

Hỗ trợ các bà mẹ đợt Covid-19, so với các palei khác, Chakleng xin ít; còn những lần nhận quà thiện nguyện, Chakleng rất nề nếp, đâu là nguyên do?

Câu hỏi 1: – Chakleng CHƠK!

Tại sao CHƠK?

Đồng dao về các palei Cham Ninh Thuận: ‘… Abih pak Chakleng’: Dồn hết ở Chakleng. Mang nghĩa đây là palei gồm thâu mọi đặc thù palei Cham trong khu vực.