Mặc cảm Ywơn/ Cham bao giờ vẫn có. Cũng hành vi, thái độ đó, lời nói đó… nếu là Chăm với nhau thì không ai đoái tới cả. Nhưng nếu Kinh thì vấn đề dân tộc được đặt ra và làm rùm beng lên. Cả mình cũng thế, mặc dù trên phương diện cá nhân mình không bao giờ để bị mặc cảm này chi phối hay thao túng – nó quá nhỏ bé với mình. Tình tự dân tộc, ai có thể vượt qua?
Người ta có thể từ chối nó, cho nó là không có, giả vờ tự lường gạt, nhưng đó là cái có thật, dù phi nhân bản.
Trong hôn nhân dị chủng, phần thiệt luôn thuộc phía kẻ yếu. Kẻ yếu bị mặc cảm dày vò: khi đối tượng to tiếng, khi đứa con bất trị, khi cha mẹ vợ (hay chồng) có thái độ hất hủi thường tình và muôn ngàn hệ hụy khác. Chăm nào hoàn cảnh đó đã vượt qua?
(1980)

Thêm: Albert Camus: Tôi chỉ viết ra cái chua chát, cay đắng đã bị vượt bỏ.

Người Khmer được đẩy vào chùa Phật giáo ngay từ bé rèn luyện cho đến lúc trưởng thành. Tại đây, có hai lối đi chọn lựa: hoặc trở thành thầy tu chuyên nghiệp hoặc tự tin đi vào đời, dựng nghiệp, lấy vợ, sinh con đẻ cái.
Chăm cổ điển thì ngược lại, bạn bị ném thẳng vào trường đời để ngụp lặn, tôi luyện trong nó. Rồi ở tuổi đứng bóng mặt trời, khi đã có cơ nghiệp vững chãi, bạn cũng có hai con đường để chọn lựa: hoặc bạn chìm nghỉm trong nó hoặc bạn bứt ra khỏi nó, để đi trên con đường trầm tưởng của riêng bạn.
Như vậy, nếu lề lối Khmer có lợi cho tổ chức xã hội, khuôn phép nhân quần thì con đường Champa khai mở sáng tạo thi ca, phát kiến suy tưởng.
Trắng tay và trắng hồn, bạn đi vào đời với bàn chân mới lạ và cái nhìn tinh khôi. Cuộc đời với bạn đầy bất trắc nhưng huyền nhiệm. Nó có thể đè bẹp thân bạn hoặc đập vỡ tim bạn để tâm hồn bạn bật lên tiếng hát đau thương linh thánh. Rồi khi bạn đã thấm đẫm nỗi đời, đã vượt qua được dòng sông cuồn cuộn đau khổ của cuộc đời, lòng bạn đã lắng, nhìn trở lại con sông, bạn suy nghiệm cuộc đời.
Con mắt cuộc đời sâu thẳm nhìn bạn: con mắt hà khắc đầy trìu mến yêu thương. Cuộc đời với bạn là Một. Một duy nhất, hiểm nguy, bỏng cháy và lôi cuốn.
(1980)