Ông Les mơ giấc mơ ĐẢO, nhưng giấc mơ kia đã làm lạc loài.

Hơn 150 năm trước, Ariya Glang Anak đã thấy khác và tìm niềm tin ở chỗ khác – không ngờ được. Gần cuối thi phẩm, ông viết:

‘Ngap bal di Mưlithit đa ka ra long

… Hajiơng ra ngap nưm di ngok tara

Paak akiêng takai kara di tưh thek lingal’

[hay. Thổ cẩm Chakleng sẽ về đâu?’]

Akayet Dewa Mưno: ‘Mik likau đwa apakal graup kamôn…”

Sử thi xưa thì vậy, 20 năm trước Lễ Tẩy trần tháng Tư quyết liệt hơn: “Tạ ơn làm cho ta lớn lên”.

Ở buổi nói chuyện tại Làng nghề Thổ cẩm Chakleng, tôi nói cảm ơn Quảng Phố, giờ nghỉ có người kêu, sao Sara lại đi cảm ơn ông Phố nhỉ, ông bán cho ông thôi mà. Tôi hỏi lại, tại sao không?

Mấy năm trước, Jaya cho biết: Con thấy những người cei làm ơn nhiều lại là người nói xấu cei nặng hơn cả. Tôi nói, có 2 điều ở đó. Thứ nhất, họ nói để giải mặc cảm chịu ơn, thứ hai, “nói xấu sau lưng thôi mà”!

Ariya Glang Anak:

Câu 58: ‘Rai drei sappajiơng rei thong nhu

Ralô ginong pôic ôh hu, rabrei janưk mai ka drei’: Đời đẩy ta chung sống với họ/ Có giận tới đâu chẳng nói được, [thế nào] họ cũng mang oán đến cho mình

Câu 65: ‘Ra brei janưk pparabha gaup bital’: [Và] bao nỗi oán hận kia, họ cho để ta chia nhau đủ đầy.

Đó là hai câu thơ kinh khủng. Chỉ có thi nhân nhìn sâu vào lòng dân tộc mới nhận ra, với ít lời mà vỡ được sự thật cỡ ấy. Đó là chuyện của hai thế kỉ trước, hôm nay nỗi kia vẫn thời sự, nhưng khác nhiều…

“Tôi nên tự sát hay nên uống một cốc cà-phê?”

Ariya Glang Anak: Adat kayau phun hapak jruh tanan…

Đạo của cây là thân ở đâu rụng về nơi ấy.

Rụng nơi khác, nếu do tác động từ bên ngoài, mưa gió giạt, thổi bay đi thì không nói; còn do ý ta, là ta tự hại chính mình. Ta từ chối làm phù sa cho đất, dưỡng nuôi cây con cháu ở ngày sau.

Ariya Glang Anak:

‘Mưyah bbôh urang mưtui thong urang gila

Jôi limuk jôi ba gaup gan gơk katơk

Nan jơh ngak di rup drei wơk…’

Nếu thấy kẻ đơn côi hay đứa khờ dại

Đừng ghét bỏ với lôi kéo họ hàng đè nén

Đấy như thể mình tự hại mình…

[Làm 1 tập thơ khác với gom nhiều bài thành tập – THƯ kì cuối]

Bạn hỏi, làm sao Sara có thể có sự tập trung cao độ thế? Xin tuần tự…

“Tạ ơn dòng thơ cuối cùng chưa viết…”, câu thơ ở bài thơ “Tạ ơn” trong Lễ Tẩy trần tháng Tư-2002.

Hôm qua, bạn facebook Nguyễn Tấn Hoàng còm phản bác cái định kiến “Lập thân tối hạ thị văn chương”, và đưa ra vài bằng chứng chỉ ra cái sai ở đó. Nhất trí cao! Nhưng tôi nhìn sự thể hơi khác.

Tôi cũng sẽ chỉ ra, bằng lấy việc của mình minh chứng.