[về rượu bia, sex, lao tâm, lao lực]
“Ta đang tàn phá sinh lực tinh túy nhất của ta, hằng ngày!”
Ở tuổi 20, tôi dùng phấn đỏ viết chữ to lên bức tường trước bàn. Châm ngôn duy nhất tôi không xóa đi suốt thời gian dài. Thân khỏe thì khí mới thông, tâm mới sáng. Tuy nhiên không phải vì thế mà tôi không thử.
[1] RƯỢU BIA
Tôi đã 3 lần say khướt. Lần đầu 27 tuổi, với anh em trên rẫy anh Hàm Bộ. 3 người 4 lít rượu nhứt. Tôi say quên cả đất trời.
Continue reading[bài diễn thuyết tại Sàn Art, diễn đàn quốc tế Úc-Đan Mạch, Sài Gòn,
4-2014, đã đăng trên website Inrasara.com]
1. Về lịch sử
Vương quốc Champa được thành lập vào năm 192, chạy dài từ Quảng Bình đến nam Bình Thuận ngày nay. Bà-la-môn giáo và Phật giáo xuất hiện đầu tiên, sau đó Bà-la-môn trở thành quốc giáo. Thế kỉ thứ 8 đến thế kỉ thứ 11, Phật giáo Đại thừa có ảnh hưởng lớn trong vương quốc Champa.
Hồi giáo vào Champa ở thế kỉ 11, khi ấy họ chỉ là các nhóm thương gia đến từ Malaysia, nên chưa có ảnh hưởng đáng kể.
Continue reading“Sống, và không để lại dấu vết” – tên một tùy bút dài được viết hơn mươi năm trước. Ý định là thế, nhưng rồi 68 năm lướt qua trần gian, dấu vết tôi đã rớt lại. Như thể, “đi, như là ở lại”.
Sắp vào tuổi thất thập, biết mình không thể làm gì mới thêm, nay nhân đầu năm mới Cham, thử ngoảnh lại mình, ghi ra 10 dấu vết nho nhỏ, dẫu tôi biết, tất cả chúng sẽ tiêu tán đường ở một ngày không xa. Biết, và vui.
Continue readingHơn nửa đời hư: Sống, suy nghĩ, hành động trong, qua và giữa Cham, tôi rút ra 7 điểm căn cốt nhất. Mời anh chị em đọc và suy ngẫm.
1. Truyện cổ: “Đi tìm học, bán vợ”
Ở truyện cổ này, Cham quan niệm về sự học rất cao cường. Đó là học để biết, là tình yêu Tri thức hay yêu cái Biết đúng nghĩa.
2. Chế độ gia đình Mẫu hệ Cham & 3 không
Chế độ này nay đã lạc thời, dẫu sao nó lưu lại 3 điểm nhấn sáng giá: Nữ không đĩ điếm, nam không mù chữ, và cả hai không ăn xin.
Continue reading1. Hội thảo khoa học Quốc gia: “Những vấn đề văn học và ngôn ngữ Nam Bộ” ngày 28-10-2016 tại Trường Đại học Thủ Dầu Một thu hút non 200 tham luận từ các Đại học, Viện Nghiên cứu, các cá nhân từ nhiều vùng miền khác nhau, đủ thấy sức hấp dẫn của chủ đề hội thảo này. Ở đó văn học miền Nam (1954-1975) được xem là bộ phận chủ lực của hội thảo.
Lâu nay văn học miền Nam, do nhiều nguyên nhận khác nhau, đã bị phân biệt đối xử, bị gọi tên không đúng và không đáng, để phải non nửa thế kỉ sau, nó mới được trả lại sự tôn trọng đáng kể về đóng góp của mình. Hạnh Nguyễn trên báo Nhân dân (ngày 13-9-2016) trong “Ứng xử với văn học miền Nam trước 1975” là một.
Continue readingNHỚ
[1] Ca dao
Nhớ ai ra ngẩn vào ngơ
Nhớ ai ai nhớ bây giờ nhớ ai
[2] Xuân Diệu, 1938
Continue reading+
CHỖ VÔ TÌNH CÁCH TRỞ
Rời bãi chiến trường
Chằng chịt những độc hại
Lu lấp gian manh xảo trá, ém nhẹm, tước đoạt
Loài ốc đá thản nhiên chậm chạp
Bò rập rờn làn nước suối mát trong
Định mệnh rong rêu trường tồn tự đắc
Khe rừng hoang vắng
Nứt nẻ mùa màng
Chim cu gù hàn gắn
Vang vọng âm u
Thơ ít lời mà nói được nhiều. Tôi nghĩ bài thơ: “Thi ca và thi sỹ” cùng bài “Hành hương Em” trong tập Hành hương Em in năm 1999, đã thay lời muốn nói về tất cả những gì liên quan đến biểu tượng lớn này.
Hiện tượng không gì hơn đánh thức nhân loại nhìn về miền sáng khác bị bỏ quên.
+
THI CA VÀ THI SĨ
Continue readingĐây là một BIỂU TƯỢNG, lần đầu tiên nhìn thấy ông, tôi đã định ngay cái danh ấy. Và tin vào bước chân trần kia – tuyệt đối.
Sau đó là, ĐẠO SĨ MINH TUỆ đầy trân trọng.
Nữa, là bậc CẬN ALAHÁN, và có khi đã LÀ nữa không chừng.
Một năm qua đi, cái TIN của ngày càng được xác tín, từ ông và từ tôi.
Đầu năm Cham lịch, xin nói TO lên lời tạ ơn Trời đất đã ban tặng cho nhân gian Minh Tuệ.
Phát biểu tại Hội thảo 2019 & trả lời phỏng vấn VOV:
Tôi không nói đến cách tân mà nêu lên khác biệt: vùng miền, tác giả, dân tộc… Nhà thơ miền Nam ít quan tâm đến “cách tân”.
Từ phản tỉnh đến phản kháng sang “phản động”. Hầu hết khuôn mặt thơ sáng giá nhất ở miền Nam tự chọn lối in photocopy các tác phẩm của mình, dù ở đó không ít tập có thể chui lọt cửa nhà xuất bản chính thống. Họ muốn thế. Chỉ với mục đích duy nhất: khẳng định tư thế tự do của một nghệ sĩ sáng tạo.
Continue reading