Chúng ta không đâm nhau, chém nhau

sau lưng chúng ta bắn phá nhau bằng nước bọt

cả hai tâm hồn chúng ta đều chết

(“Phác thảo ở biển Vũng Tàu”, 2002)

Sau vụ Yeah-1 và Quán nước lối lên tháp Pô Klong Girai, tôi viết loạt bài: “Đấu tranh thế nào để hiệu quả?’, nay tóm làm bài học. Nguyên tắc chung, trước một vấn đề hay sự cố:

– Biết sớm, biết cụ thể và đầy đủ;

Bệnh, do lỗi của con, chứ không bởi đâu khác!

Hỏng, thất bại, ta luôn tìm ra cái cớ đổ lỗi.

Người, do lấy phải con vợ tệ quá; đứa, tại mấy tên bạn phản trắc; chị, bởi bố mẹ không ủng hộ; anh, vì cộng đồng Cham không hiểu mình; kẻ nữa không thể triển khai tư tưởng cao siêu được bởi chế độ; thậm chí bị cảm lạnh, ta cũng nghĩ lỗi do ông Trời.

[ý kiến của Sara về vụ mới nhất ở Cham]

Hai ngày Sài Gòn về, mở laptop thấy tin nhắn của bạn thế hệ mới, nguyên văn: “Qua vụ Brian wu với Ts Món, hình như rối ren nhất định, cháu mới đọc hai hôm, thực hư thế nào, cei cho ý kiến.”

Xin nói ngay: Tôi có nghe vụ này, nhưng tuyệt chưa đọc và không đọc, vì không quan tâm.

Ngay khi bước vào thế giới chữ nghĩa Cham, tôi đã nói ngay [ở phần kết Văn học Cham khái luận, 1994] rằng tôi không là nhà nghiên cứu, càng không ý định “làm khoa học”, mà từ lòng đời sống và văn hóa Cham – tôi kể câu chuyện Cham đến thế giới.

[hay. Từ khiêm tốn đến Kiêu hãnh sang trọng]

Không phải hàng đầu, cũng không phải số 1 hàm ý so sánh, mà – ở mỗi công việc, con hãy đẩy khả năng của chính con lên tầm cao nhất có thể. Hay nói đầy hình tượng như Nietzsche: Nắm lấy tóc mình mà kéo lên!

Thế hệ tôi, Chakleng từng sở hữu 3 sinh linh có tài năng thiên phú – gần như toàn diện, nhưng rồi 2 người do tâm tính, đã tự phá hoại chính mình, 1 còn lại cũng đang mang nguy cơ đổ bể. Sau đó, Chakleng sản sinh 1 thiên tài siêu hạng nữa, nhưng do “không ai hiểu cháu cả, cei Trạm à”, thế nên chàng trai cả ngày đi lang thang và lang thang…

Nghĩ ta bị đối xử bất công trong khi ta từng hi sinh cho gia đình, thế là ta lên facebook rên rỉ ỉ ôi. Rên, ăn mày được mấy tiếng “ôi thương quá”, thế thôi ta đã… sướng.

Ta nghĩ ta cống hiến cho cộng đồng ghê lắm, vậy mà Cham chả quan tâm tới ta, vậy thôi ta thở than đời sao mà bạc. Con sổ mũi, vợ ốm [nghén], ta cũng lên mạng toàn cầu bố cáo cho thế giới biết. Than, mục đích không gì hơn là xin tí… tiền.