Kant là người đầu tiên nêu ra sự phân biệt có ảnh hưởng sâu rộng đến ngày nay. Kant phân biệt giáo điều, hoài nghi và phê phán (Phê phán lý tính thuần túy).
Người giáo điều nêu ra một khẳng định hay lập trường chắc như đinh đóng cột.
Chống lại khẳng quyết giáo điều ấy, ta có thể đề ra một khẳng quyết ngược lại, nhưng cũng không kém giáo điều. Nói một cách hình ảnh, trong cuộc ác chiến ấy, ta chọn đứng về một phe và hăng hái múa gươm xông vào trợ chiến! Thái độ hoài nghi thì đem hai lập trường tương phản ấy đối chiếu với nhau, kết luận rằng cả hai tuy tương phản nhưng đều là giáo điều cả, nên tốt hơn hết là không tin theo cái nào và “hoàn toàn bác bỏ mọi ý kiến về sự việc”.
Trong khi đó, thái độ phê phán thì khác! Nó không cho rằng mình “giỏi hơn” để có thể dạy bảo người khác, nghĩa là, thay vì cho rằng phe này, phe kia hoặc cả hai phe là “sai”, sự phê phán tập trung vào việc xem xét sự chứng minh của mỗi bên “có cơ sở” hay không (từ đâu và nhờ cái gì bạn đi đến khẳng định ấy? Bạn đã kiểm tra năng lực nhận thức của bạn chưa? v.v.) và kết luận rằng cả hai bên đều “không có cơ sở”, không thích đáng về mặt khoa học. Continue reading →

[chế biến từ T. Harv Eker, thay “người giàu/ người nghèo” = “người thông minh/ kẻ ngốc”]

1. Người thông minh nói: Tôi tạo ra cuộc đời của chính tôi; kẻ ngốc thì luôn đổ lỗi cho hoàn cảnh làm cho mình khốn đốn.

2. Người thông minh hành động để thành công; còn kẻ ngốc mơ tưởng sự thành công.

3. Người thông minh suy nghĩ lớn; kẻ ngốc suy nghĩ vụn vặt.

4. Người thông minh tập trung vào các cơ hội; kẻ ngốc nhìn đâu cũng thấy trở ngại.

5. Với người thành công: người thông minh ngưỡng mộ; còn kẻ ngốc lại đố kị, bực tức.

6. Người thông minh kết thân với những người có suy nghĩ tích cực và thành công; còn kẻ ngốc giao du với những người thất bại và tiêu cực.

7. Người thông minh sẵn sàng tôn vinh giá trị của mình; còn kẻ ngốc lại ác cảm với người biết quảng bá bản thân.

8. Người thông minh nói: vấn đề chỉ là chuyện nhỏ, và tự tin xử lý nó; kẻ ngốc luôn trầm trọng hóa vấn đề, để chùn bước.

9. Người thông minh muốn đạt cả thành công và hạnh phúc; kẻ ngốc nghĩ rằng chỉ có thể có được một trong hai thứ.

10. Người thông minh không ngừng học hỏi cầu tiến; kẻ ngốc nghĩ họ đã biết tất.

(trích I n r a s a r a, S A M Ạ C L A N D Ầ N… [lãng du văn chương & chữ nghĩa Việt])

Với nhà văn, độ tuổi 30-50, là tuổi đứng bóng mặt trời của sức sáng tạo. Sớm hơn, nhà văn chưa thật sự chín; muộn hơn, lực mòn, óc tưởng tượng cạn, lửa đam mê cũng nguội lạnh. Ở độ tuổi đó, tôi đã làm gì?
Năm 1987-1992: tôi lao mình tìm sinh nhai nuôi gia đình;
năm 1992-1997: tôi đắm đầu vào soạn từ điển với nghiên cứu văn học Cham;
năm 1997-2002: tôi lo ổn định cuộc sống ở Sài Gòn; để sau khi dựng Cty cho bà xã, tôi mới được thật sự sống trọn vẹn với chữ nghĩa.

Thế là chỉ còn vỏn vẹn 5 năm! Continue reading →

Nửa thế kỉ qua, nền giáo dục ta đặt nền tảng chủ yếu trên “văn hóa sợ” (chữ của Phạm Lưu Vũ), thế nên đại đa số sự việc đều lén lút, giấu giấu giếm giếm. Từ việc lớn như chi tiêu ngân sách Nhà nước cho đến sinh hoạt vụn vặt nhất ở đời thường. Văn hóa sợ phát triển vô cùng phong phú và đa dạng…

Giáo viên bị Hiệu phó Trường Nội trú DT Ninh Phước đì “oan”: Chuyện bản thân ảnh hưởng trực tiếp đến danh dự và cơm áo mình mà mình không dám đứng tên thật tố giác, lại lập nickname cậy tôi lên tiếng can thiệp, là do văn hóa sợ ám – SỢ KHỜ.
Năm ngoái, mươi nhà văn dự Liên hoan Thơ châu Á Thái Bình dương thì hết mười sẵn sàng kể với riêng tôi mọi tiêu cực về nó, mà không một ai dám nói lên ý kiến của mình trên diễn đàn báo chí, cũng do phát sinh từ văn hóa sợ – SỢ KHÔN. Continue reading →

Châm ngôn của hậu hiện đại: Think globally, act locally: Suy tư toàn cầu, hành động cục bộ, địa phương.
Bạn nhìn trái đất như nhà của bạn, như làng của bạn và bạn trồng cây trong khuôn viên nhà đó, và không xả rác ra đường ở ngôi làng đó;
Bạn yêu hòa bình thế giới, đồng thời bạn sống hòa thuận với người bà con, láng diềng bạn;
Bạn kêu đòi dân chủ cho nhân loại, cùng lúc bạn thực hành dân chủ với vợ con bạn, cấp dưới bạn;
Bạn quý trọng những gì thuộc về bạn, cạnh đó bạn biết học tôn trọng cái KHÁC the Others: màu da khác, dân tộc khác, tôn giáo khác, hệ tư tưởng khác, yêu nước kiểu khác, và cả… cách làm thơ khác;
Là bạn đã hậu hiện đại…

[Martin Heidegger: Yet the most thought-provoking thing in our time is that we are still not thinking]

Sự suy đồi tinh thần trên mặt đất đã tiến xa đến mức các dân tộc bị đe doạ đánh mất sức mạnh tinh thần cuối cùng, sức mạnh ít ra cũng giúp họ nhận ra và đánh giá được sự suy đồi ấy… [D]o sự tăm tối của thế giới, các thần linh đã bỏ đi, trái đất bị phá hủy, sự kéo bè kết nhóm của con người, lòng căm hận đầy ngờ vực đối với sự sáng tạo và tự do, tất cả những thứ ấy đã đạt độ quy mô trên mặt đất đến nỗi các phạm trù ấu trĩ như bi quan hay lạc quan từ lâu đã trở thành lố bịch.
La décadance spirituelle de la terre est déjà si avancé que les peuples sont menacés de perdre la dernière force spirituelle, celle qui leur permettrait du moins de voir et d’estimer comme telle cette dé-cadence… car l’obscurcissement du monde, la fuite des dieux, la destruction du monde, la grégarisation de l’homme, la suspicion haineuse envers tout ce qui est createur et libre, tout cela a déjà atteint, sur toute la terre, de telles proportions que, des catégories aussi enfantines que pessimisme et optimisme sont depuis longtemps dévenues ridicules.
Martin Heidegger, Introduction à la Métaphysique, Épiméthée, traduit par G. Kahn, NXB Epiméthé 1958, p. 47.

Ý tưởng nền tảng của Kundera là, ngay từ khi sinh ra chúng ta đã bước vào một thế giới được “minh giải trước”, thực chất đó là tấm màn ngăn cản chúng ta nhìn sự thật. Tiểu thuyết sẽ xé toạc tấm màn đó, cho phép chúng ta có một tầm nhìn rộng lớn và đa dung về thế giới mình đang sống cùng mọi thứ liên quan đến cuộc tồn tại nhân sinh xưa nay bị che giấu phía sau tấm màn. Continue reading →

Nhà văn hậu hiện đại không mơ mộng lập nên đại tự sự mới thay cho các đại tự sự đã lỗi thời. Khi bạn là nghệ sĩ, ngoại vi phải là định mệnh của bạn. Bạn luôn ở tư thế của kẻ “giải” các khuôn sáo tư duy, những quan điểm chính thống của thời đại bạn sống, “giải” các diễn ngôn – thứ diễn ngôn không phận sự nào khác ngoài uốn nắn, áp đặt, nhồi sọ đám đông đầy bạo động. Ở đó hoàn toàn thiếu vắng cá nhân, tiệt đường sáng tạo cùng các câu chuyện nhỏ của nó. Còn một khi câu chuyện nhỏ nào đó có nguy cơ được/ bị “diễn ngôn” để trở thành một dạng siêu tự sự mới, các nhà hậu hiện đại sẽ “giải” nó ngay. Một lối “giải” đầy giễu cợt theo đúng tinh thần hậu hiện đại.

Inrasara, Trả lời phỏng vấn báo Điện tử Tổ quốc, 25-4-2009.

Mối bất hòa giữa hai [trong những] nhà văn lớn nhất Nam Mỹ của thế kỉ XX: Gabriel García Márquez (Nobel Văn chương 1982) và Mario Vargas Llosa (Nobel Văn chương 2010) nảy sinh và không bao giờ hàn gắn lại được, khi Márquez bị Llosa đấm ngã bên ngoài rạp chiếu phim vào năm 1976 với lời rủa: “Tên phản bội”. Nguyên nhân dẫn đến bất hòa đến hôm nay vẫn chưa được bên nào giải thích thỏa đáng với công luận. Continue reading →

Cụ thể hơn, tại sao triết học lại nên quan tâm đến sự thất bại? Chẳng nhẽ không còn vấn đề nào hay hơn để suy tư hay sao? Câu trả lời thật đơn giản: Triết học là lĩnh vực tốt nhất để suy tư về sự thất bại vì triết học hiểu sự thất bại một cách sâu sắc. Ít nhất, lịch sử triết học phương Tây không gì khác hơn là sự nối dài liên tục của những thất bại, dẫu đó là những thất bại hữu ích và quyến rũ Continue reading →