“Tại sao tôi khỏe thế?” – của đáng tội, hô vậy thiên hạ “của” chết! Kẹt nỗi, đó lại là sự thật, ít ra là trong anh em tôi: Ông anh Phú Đạm, tôi, em gái Những, sau rốt là em Ngòi, Út Lành.

So với ba trự kia, tôi lép hơn cả: Đẹp trai thì thua anh Đạm, cao và khỏe là em Ngòi, Út Lành thì được cả hai. Mỗi tôi Bà Trời chơi khăm: Thấp bé [1.65m] và không xinh bằng, thêm món hói sớm nữa [27 thì đã].

[câu chuyện lang thang palei Cham chép sách của tôi]

Một câu tục ngữ – một dòng ca dao

nửa bài đồng dao – một trang thơ cổ

tôi tìm và nhặt

như đứa trẻ tìm nhặt viên sỏi nhỏ

[những viên sỏi người lớn lơ đãng giẫm qua]

để xây lâu đài cho riêng mình tôi ở

lâu đài một ngày kia họ ghé đụt mưa – chắc thế (Tháp nắng, 1996)

Khởi nghiệp 1991 – như sáo ngữ hôm nay ưa dùng, tôi đã soạn cuốn Con đường thành công. Để tự học, và dạy vợ con học. Sau đó là thành công, dĩ nhiên trong phạm vi Cham với nhau. Ở các tút sau, tôi sẽ kể chuyện cụ thể và thực tế nhất. Bà con Cham hay bạn facebook rút ra được bài học nào đó cho mình, là vui rồi.

3 câu chuyện. Chuyện1.

[hay Chuyện yêu ghét ở cõi người ta]

Tôi được Cham yêu, thì hẳn rồi, ở đó còn có bộn fan hâm mộ nữa. Cá biệt bốn sinh linh Cham tuyên mỗi bận lên Tháp hay vào Thang Mưgik là cầu nguyện cho cei Sara sống dai.

Cạnh đó, đằng ấy bị không ít Chàm mình ghét tệ.

Cá biệt, một chức sắc Cham trẻ và nhiệt tháng trước hô “200 năm sau chưa chắc Cham đã sinh ra thêm được một Inrasara mới”, thì tháng sau đã “cei Sara lúc này có ai xem ra gì đâu”. Thế mới đời.

Cham có lệ mỗi lần cúng tế Thần Yang, hay trước khi vào cuộc lai rai, là rót vài giọt cho Thần Đất, mới đến lượt mình: ‘Pô bbang dahlau, kloong bbang hadei’ Ngài hưởng trước con hưởng sau. Không hiểu sao tục này Cham đã quên béng đi, lạ!

TA VẪN CHƯA KHIÊM TỐN HỎI, ĐỂ BIẾT

1. Câu chuyện.

Hôm qua, tút “Biết một là biết tất cả”, facebooker có nick “Hội Thân Hữu Muslims” [nhân danh hơi bị ghê] vào comment lạc đề qua:

“Một chữ trẻ con Cham ở Campuchia không ai không biết, [vậy mà] cả một Ban Biên soạn sách chữ Chăm NGƠ NGÁC chữ PUK (lúc đó), chuyện nực cười.”

Kêu “Tôi là một kẻ khiêm tốn” thì hết khiêm tốn trơn trọi rồi còn gì. Tôi mang tiếng với đời là “khoe khoang”, “cao ngạo”. Có thế đâu, mà tôi khiêm tốn thật chớ chẳng chơi.

Khởi đầu đi tìm học chưa “định tính”, mọi sinh linh khi thế này lúc thế kia, tôi cũng hệt. Mãi qua tuổi hai mươi, khi được sư “đuổi” xuống núi, tôi mới ngộ sự đời: Thấy núi vẫn là núi, và… khiêm tốn.

Nỗi này, ai sống với tôi thì rành.

Tôi sợ người chỉ đọc một cuốn sách, ai nói thế?

Một ông Cha Xứ cả đời đọc mỗi Kinh Thánh, sau đó giảng cho con chiên. Một ông Hakem một đời chỉ biết Quran, để truyền giảng cho tín đồ.

Ông chú tôi ở Hamu Tanran sống trong thế giới ‘Xakawi’, ngoài ra không gì khác. Sử thi Cham, không. Tôn giáo ‘Ahiêr Awal’, không. Mỹ sắp lên sống Sao Hỏa, hay Trung Quốc đang lấn chiếm Biển Đông càng không.

Tút “Tôi là kẻ… khiêm tốn” [hay “Hãy thử khiêm tốn một lần-03”] có gây vài ngộ nhận, qua còm và tin nhắn. Xin lưu ý vài điểm:

– Trước tuổi tứ thập, tôi khiêm tốn là chuyện thật. Không khoe, nên không ai biết tôi thơ hay chữ giỏi, ít biết tôi đọc vạn cuốn sách nặng kí. Rồi cả khi tôi xuất tướng, rất hiếm Cham biết tôi còn tung hoành cả chốn văn chương chữ nghĩa Việt.

– Nhưng hà cớ sau tuổi 40 tôi lại đổ đốn khoe khoang? Khoe thiệt, và khoe bạo. Một tâm lí ngược đời: Thường còn trai trẻ hăng dái người ta mới gáy, ai lại đi nổ khi qua nửa đời hư, đã nếm trải đủ cay đắng mùi đời ôi là sang ngang đổ lễ?

[hay Tôi là kẻ… khiêm tốn]

Có được kiến thức khác lạ, ta khoe; giỏi hơn hàng xóm tí, ta khoe; gia đình có vẻ hạnh phúc hơn láng giềng, ta cũng khoe ra. Du lịch, tiệc tùng hay giải thưởng, thành tích bé hay to, vân vân chuyện.

Facebook khuyến khích, và tạo mọi cơ hội cho ta khoe. Khoe, kẻ cảnh hẩu xúm vào like, love, care… tuyệt lắm, xinh cực kì, nhất…

Phía đối nghịch thì ngứa mắt, nóng mặt, vân vân thứ.

Dăm năm trước, thạc sĩ trẻ BMT than rằng, về nghiên cứu văn hóa Cham, sau “thế hệ vàng” với Thành Phần, Phú Văn Hẳn, Văn Món… hế hệ sau khá lúng túng trong chọn hướng đi. Ý bạn ấy rằng, các “đề tài” đã bị khái thác cạn kiệt.

Tôi nói: Có thế đâu! Vô số mảnh đất hoang chưa được khai phá, vô số khu rừng nguyên sinh chưa có dấu chân người… Vấn đề là các bạn có: Đủ thông minh để nhận ra, đủ dũng cảm bước vào, và đủ kiên trì đi đến tận cùng con đường chọn lựa.