Sống triết lí Cham-72. KHI CHỨC SẮC “BUỘC” PHẢI CÓ VỢ

Đa số tôn giáo trên thế giới, tu sĩ hướng độc thân. Cham ngược lại, ông BUỘC phải có vợ. Có vợ, ông mới có ‘danok’ “nơi trụ” để lên chức, để hành lễ… Hơn nữa, ông là sinh linh ưu tú, có bổn phận truyền giống để hạt giống đó tiếp bước ông hành đạo.

Truyền thống Bà-la-môn, khi đã qua giai đoạn “chủ hộ” 50-55tuổi, ông rủ bà “đi vào rừng”. Đó là ngày xưa, chớ Cham hôm nay rất khác: Vẫn ở lại gia đình trách nhiệm với con cháu. Nghĩa là không cắt rời khỏi nghĩa vụ “tam chúng”. Kẹt là vậy!

Ai có thể hành xử như Inrasara, Luận sư Bà-la-môn hiện đại?

15 tuổi, tuổi tìm học, tôi đã học tối đa. Từ sách vở về gặp trực tiếp con người: Những người thầy, những người đàn ông láng giềng cho đến Krishnamurti, Heidegger…  

Đến 27 tuổi, tôi lập gia đình, và gánh vác “sự nghiệp vợ con” một cách oanh liệt. Để 55 tuổi, tôi trút hết mọi nợ đời ở lại sau, lên đường du lãng vào thế giới chữ nghĩa và tư tưởng.

Bởi trái đất hôm nay không còn rừng, tôi đi vào rừng người, mà hành ĐẠO.

Với tư cách Luận sư Ra-Xakarai, tôi tôn trọng tuyệt đối người tu hành, không phê phán mà gần gũi nhằm tìm giải minh mọi vấn đề vướng bận.  

Hóa giải sự thể chức sắc Cham hôm nay như thế nào?

Các bạn có ý kiến gì hay không?

Bài học Minh Tuệ-22. PHƯỚC NGHIÊM, CƯ SĨ HẬU HIỆN ĐẠI

Sao gọi là Cư sĩ hậu hiện đại? Bởi ông không trụ tại gia, mà xông pha vào CHIẾN TRƯỜNG MỞ nhiều bất trắc. Thử điểm qua vài “mặt trận”:

1. Phước Nghiêm là cư sĩ HIỂU PHẬT PHÁP. Hiểu, nên ông hiểu hạnh tu của đạo sĩ Minh Tuệ và các “Sư phụ”, để theo phò. Hiểu, những lúc rảnh rỗi, ông nói pháp bằng thứ ngôn từ đơn giản và dễ hiểu, nhất là linh động ứng đáp các đoạn thơ thuộc lòng ở các tình huống và ý niệm cụ thể.

Là điều chưa Tình nguyện viên nào làm được.

2. Ông DŨNG CẢM đến lì lợm, một sinh linh bản lĩnh hiếm có.

Continue reading

Sống triết lí Cham-71. TUỔI 50 MỚI ĐƯỢC THĂNG TAPAH, TẠI SAO?

[hay. Đức Phật đã tái định nghĩa một đạo sĩ Bà-la-môn chân tính như thế nào?]

1. Đời người Bà-la-môn được phân làm 4 giai đoạn: Học: dưới chơn thầy, Chủ hộ: nuôi sống gia đình, Tu: buông tất cả để vào rừng, và cuối cùng là Phong phanh giữa trời đất. Lối phân giai đoạn này áp dụng nghiêm ngặt, nhất là với sinh linh xu hướng làm Tu sĩ!

Sau quá giai đoạn “chủ hộ”, con cái đã khôn lớn, và cũng không còn nhu cầu nào khác, ở tuổi 50, Ông mới nhận thăng chức ‘Tapah’ [hay ‘Baic’]. Ông đã là TU SĨ.

Continue reading

Sống triết lí Cham-70. TRIẾT HỌC, NỀN TẢNG CHO CẢI CÁCH

Ở tút “Giã từ vũ khí”, nhắc về 1@3 công việc chính của tôi, đoạn: “San định kinh sách Cham, đặt nền tảng cho cải cách toàn diện tôn giáo Ahiêr Awal, hôm nay và ngày mai”, xảy đến vài ý kiến cần giải minh.

[1] San định là gì?

Nghĩa trong Từ điển: “là sửa sang lại văn bản cổ bằng cách bỏ đi những chỗ cho là không hợp, xác định những chỗ còn có nghi ngờ và sắp xếp lại”.

Tam tạng tôn giáo Cham gồm: Kinh, Luận và Luật.

Continue reading

Sống triết lí Cham-69. THI SĨ – KẺ CANH GIỮ NGÔN NGỮ DÂN TỘC

Năm kia, bạn thơ trẻ không dưng mỉa tôi: “Ông chỉ giỏi làm thơ tiếng Việt, chứ tôi đã in 2 tập thơ tiếng Cham”. Tôi trả lời vui: Sara đã viết 2 trường ca và hàng trăm bài thơ tiếng mẹ, khi bạn còn chưa ra đời mà! Mới nhất, một bạn khá thiện chí, kêu: Chắc Sara quen làm thơ tiếng Việt, nên đã nhầm lẫn [về ngôn từ].

Tại sao có ngộ nhận đó? – Không đọc “hồ sơ” tôi đã đành, các bạn còn chưa hiểu triết lí sống của tôi với tư cách nhà thơ: Kẻ canh giữ ngôn ngữ dân tộc. Tôi canh giữ từ sớm, qua nhiều thể cách và phương tiện.

Continue reading

Bài Học Minh Tuệ-21. NHÀ SƯ HẬU HIỆN ĐẠI

Hôm qua, vị sư Ấn Độ giáo quỳ lạy đạo sĩ Minh Tuệ, là điều chưa từng.

Triết học Bà-la-môn phân đẳng cấp xã hội làm 4: [1] Tu sĩ hay Bà-la-môn, [2] Vua chúa, quý tộc, chiến binh, [3] Thợ thủ công, thương nhân, nông dân, và [4] Đẳng cấp nô lệ, bộ phận người dưới đáy xã hội.

Lối phân chia đó còn ảnh hưởng đến Cham ngày nay. Pô Adhya Cả sư đẳng Bà-la-môn tuyệt không lạy ai! Dù đó là vị vua Champa đã được thần hóa, như Pô Klong Girai, Pô Rômê… vì ở thẳm sâu ông vẫn nghĩ mình đẳng “cao” hơn các vị ấy.

Continue reading

Bài học Minh Tuệ-19. MỘT LẦN RỒI THÔI

“Nếu đi bộ mà thành Phật được thì không ai cần tu, trên địa cầu này có cả trăm triệu kẻ cơ nhỡ lang thang đã thành Phật. Nếu ngồi mà thành Phật được thì những người tê bại liệt xụi cũng đã thành Phật hết rồi”.

Một vị thượng tọa đã ngôn như thế!

Tôi biết một vị đã hành nghiêm ngặt đủ 13 hạnh Đầu Đà, còn trước cả Minh Tuệ, nhưng đắc được như ông, thì chưa. Đâu phải ai biết làm thơ đều thành thi sĩ, nói chi thi hào. Mà chuyện liên quan đến tâm linh thì càng.

Continue reading

Sống triết lí Cham-54. SAO CẦN ĐẾN TRIẾT HỌC PHÂN TÍCH?  

[hay. Làm sao để Giải thao túng?]

Câu cuối cùng Ariya Glơng Anak: ‘Dađaup jhak ra glang, mưta bbôh di mưta’: “Kín đáo, xấu xa [tới đâu rồi] người đời sẽ nhận ra, mắt thấy tận mắt”.

Người nói xấu bạn, có ý không tốt đã đành; chớ kẻ lan truyền cái xấu đó ra, là đứa khờ dại; còn ai ngồi đó mà tin nghe, đích thị là ngu ngốc.

Miệng lưỡi con người, hơi đâu mà nghe cho đau bao tử, ta lo phần ta thôi – triết học Khắc kỉ dạy thế. Tôi cho đó là vì mình – ích kỉ thông minh. Đến đây, hãy dấn thêm một bước: Tinh thần phổ độ.

Câu hỏi: Khi tiếng xấu kia đã lan xa, mà nhân loại thì có khối kẻ ngu ngốc, làm thế nào để giải tán mấy nỗi kia?

Continue reading

Nỗi Cham-27. CHAM, VIỆT – NỀN VĂN CHƯƠNG NÚP BÓNG

Văn học liên quan đến ngôn ngữ và chữ viết.

1. Chữ viết

Chữ Trung Hoa ra đời vào thời Nhà Thương khoảng năm 1500.b Công nguyên.

Chữ Nôm [Việt] cấu trúc dựa trên chữ Hán [Trung]. Ban đầu nó mượn dạng chữ Hán y nguyên để ghi âm tiếng Việt cổ, gọi là chữ “giả tá”; sau đó mới nghĩ ra cách ghép hai chữ Hán với nhau: một gợi âm và một gợi ý, gọi là “hài thanh”.

Với tư cách hệ thống văn tự, chữ Nôm xuất hiện sau tk XI.a Công nguyên. Dấu ấn rõ: Bia ký ở chùa xã Hương Nộn, huyện Tam Nông tỉnh Phú Thọ (năm 1173), bia chùa Tháp Miếu, huyện Yên Lãng (nay thuộc Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc (1210).

Continue reading

Bài học Minh Tuệ-18. KẺ PHÁ BĨNH VĨ ĐẠI

[mảnh chai, cây chổi & hoa]

Nhân loại mê ngủ…

Trên vinh quang giả tạo, giàu có bấp bênh, hạnh phúc mong manh, quyền lực bèo bọt. Mê ngủ – với cơm áo ban phát, tự do ăn mày, để chấp nhận sự dắt mũi đủ kiểu.

Mê ngủ – với dối trá cùng mưu mô đủ bài như loài thiêu thân lao vào nỗi tham sân si đủ dạng. Để rồi cuối cùng tất cả tiêu tán đường trong vô tận thời gian và vô cùng không gian.

Continue reading