Tôi gọi anh là một anh hùng hậu hiện đại, anh hùng đậm chất Nam Bộ đúng nghĩa, với đủ đầy tố chất: Nhân, trí, dũng, và… vui vẻ.

1. Anh hùng,

Khi “tấm hộ chiếu” thầy rơi xuống giếng bỏ hoang, chẳng chút chần chừ, anh leo xuống giếng sâu mà không cần biết đến dây an toàn.

Anh hùng,

Đạo, bạn đọc cả vạn trang kinh để hiểu pháp và để thuyết pháp, mà không hành pháp, thì hiểu-thuyết đó chỉ đáng vứt đi, nếu không muốn nói là có hại. Bởi bạn kiêu hãnh với nỗi hiểu của mình.

Triết lí cũng hệt, nếu bạn không sống với nó. Như Sokrates, như Nietzsche, và như… Inrasara.

Suy tưởng tôi đặt trên 4 chân kiềng (“Sống Triết lí Cham-12”) là [1] Tâm thế giải sân hận của Ariya Glơng Anak, [2] Tư tưởng Phi tâm hóa hậu hiện đại, [3] Tinh thần Hóa giải & hòa giải của Pô Rômê, và [4] Thái độ Nhập cuộc về hướng mở của tôi.

Đời người ngắn ngủi, ba vạn sáu ngàn ngày không thể dài hơn, ai cũng biết và than thế, vậy mà ít ai chịu sống, dám sống, làm cho đời mình giàu sang lên – mới lạ.

Sống là tương giao, với thiên nhiên, với con người, và với ý tưởng. Cả ba làm đời phong phú, Cendrars nói thế. Tôi thêm, tương giao với cô đơn. Ý niệm này tôi đã vài lần bàn qua, nay cụ thể hơn, tôi đã sống giàu như thế nào?

[1] Tình yêu thiên nhiên

Hôm qua ghé chỗ đám lễ mẹ vợ Út Lành, gặp một đồng môn thuở Tiểu học, vui ơi là vui. Anh lớn hơn tôi 7 tuổi lại chung lớp, nhà quê xưa mà. 50 năm gặp lại bao nhiêu là chuyện, từ vụ mỗi sáng anh chạy quanh làng thể dục để mỗi đầu tuần thầy Hồng gọi lên đứng trụ cờ cởi áo làm gương sáng cho đám trẻ chúng tôi, cho đến bảo tôi coi trâu cho anh lội sông qua vườn ông Tum Hùm hái trộm xoài.

Rốt cùng như lệ thượng, chuyện quành lại bình luận về chức sắc Cham!  

Tôi nói, thôi anh à. Lỗi không phải ở quý ngài ấy, mà ở lịch sử.

Nhớ, trước 1975, cụ Thiên Sanh Cảnh là người phê phán ‘Halau janưng’ Cham quyết liệt nhất. Đúng chớ không sai, thế nhưng…  

[hay. Cham – thế nào là hạnh phúc?]

Có mặt trên mặt đất này, con người không được định nghĩa qua những gì hắn CÓ hay hắn KHÔNG, mà là ở hắn LÀ.

Không chọn lựa, chúng ta “bị ném ra đó” [là Cham]. Không thể khác, phải học chấp nhận nó [yêu mệnh], từ đó dự phóng cho cuộc đời chúng ta, tự tin lên đường “làm đầy” ý nghĩa cuộc đời chúng ta.

Tôi cố ý dùng từ “chúng ta” để chỉ Cham, là mẫu số chung – trong đó, tôi, em, bạn là tử số của mẫu số chung đó.

Là Minh Tuệ

ông đi

bước chân lặng lẽ xuyên không gian thời gian

bàn chân              con đường           bóng tối

như vì sao giữa ban ngày

ông

đột ngột hiện

Vô số ngôn từ tụng ca dồn đến

ông nhẹ nhõm bước

Tút sáng nay vừa lên, một bạn nhắn tin: Nếu ai cũng “ích kỉ thông minh” như Inrasara, thì xã hội Cham sẽ thế nào? Lại đụng hàng câu hỏi: Nếu ai cũng ôm lõi nồi cơm điện lang thang ăn xin như Minh Tuệ, thì lấy ai dệt vải, trồng lúa, lấy ai nghiên cứu khoa học…

Câu hỏi lỗi cả ở phạm trù triết học lẫn lĩnh vực đời thường.

Xin đăng bức thư gửi hai bạn Cham thế hệ mới, cho anh em tham khảo.  

Chakleng, ngày 12-9-2018