1. Sáng 28-8, có bạn trẻ Cham chat, và 2 chú Cham từ quê phone yêu cầu tôi lên tiếng về vụ bà Lâm Thị Chúc [liên quan đến chuyện Đá Kut Boh Dana] bị bắt tại khu vực chợ Tháp Chàm. Tôi liền phone cho 2 bạn học cũ ở Boh Dana, và trực tiếp phone cho anh Đứng chồng chị Chúc. Anh cho biết có sự cố đó, và an ninh huyện Ninh Phước cũng cho anh biết, rằng “sức khỏe chị tốt, an toàn”, nghĩa là không vấn đề gì cả. Nhưng anh đang rất hoang mang và bức xúc…
Tôi không vội lên tiếng vì mấy lí do:
– Tôi chắc an ninh không định vào palei bắt chị, vì nếu thế sẽ gây hoang mang lớn trong Cham, và biết đâu sẽ xảy ra sự cố khó lường.
– Tôi đoán an ninh đã mời chị vài lần; mời để giữ lại; chị biết thế nên chị không đi.
[đoán của tôi khá đúng, nếu tin BangsaChampa đưa là chính xác](1).
Từ 2 nguyên do đó, an ninh VN có cách “mời” đặc thù [sự cố Cù Huy Hà Vũ là ví dụ].

2. Tháng 5-2015, lần đầu tiên nghe sự vụ, tôi liền qua Boh Dana “nghiên cứu” tình hình. Khi hiểu, tôi không lên tiếng, vì cho đó là vấn đề địa phương can hệ đến nhiều rối rắm khác (tôi đã nói rõ thái độ này trên website). Nhưng sau đó, biết sự việc nhỏ mà lớn, nên tôi vào cuộc.
Sau các trao đổi nhiều lần với các bạn trẻ: Phú Champa, Amuchandra Luu, Wa Praong, Isvan Campa, Putra Jatrai, Jaya… và rất nhiều chú bác lớn tuổi trong và ngoài nước [cả tham khảo bài viết của Phuel Dhar], tất cả đều đồng ý cách giải quyết.

Xin chép lại nguyên văn:
“a. Giải quyết vấn đề
– Bà con chịu chấp nhận dời Đá Kut đi.
– Dời qua mảnh đất khác đủ rộng để tiện cho việc thờ cúng, nhưng đó không phải miếng đất trước đó mà hiện nay đã là khu dân cư Việt.
– Vì bà con đã chịu bỏ khu đất cũ là sở hữu của mình, nên Chính quyền địa phương thu xếp sao [mua hay chuyển nhượng, chuyển đổi] để bà con sở hữu mảnh đất đó.
– Chính quyền cam kết cấp Sổ Đỏ mà không làm khó dễ bà con.
– Sau khi xong các khoản trên, Mạnh thường quân quyên góp giúp bà con xây tường thành cho Kut tốt đẹp, không bị xâm hại nữa.
b. Giải quyết mối quan hệ
– Các vị cả sư có lời lẽ không tốt với tín đồ, cần nhận sai lầm và có lời xin lỗi với bà con. Xin lỗi không có gì là xấu hổ cả.
– Chính quyền không “xử lí nghiêm các đối tượng vi phạm”, như Cả sư đã đề nghị (theo như báo Ninh Thuận đưa tin) vì đây là chuyện tín ngưỡng chứ không phải vụ hình sự.
– Từ nay đến thứ Hai, lực lượng an ninh không “làm việc” gì thêm, bà con và các cháu tuyệt đối không ném đá người của cơ quan công quyền.
c. Những người tham gia giải quyết
Chủ nhật tới: 5-7-2015, chú Hùng sẽ gặp chú Đổng Ngọc Thương và thầy Nguyễn Văn Tỷ trao đổi căn bản, cả ba qua gặp ông Quảng Văn Đại (có Cả sư Hán Đô, trưởng thôn và thêm một bạn trẻ) nói chuyện đả thông nội bộ Chăm với nhau.
Sau đó tất cả thu xếp gặp gỡ chính quyền Huyện, Xã họp, trao đổi thỏa thuận.”

3. Từ Hà Nội, tôi phone nhờ thầy Tỷ, và thầy có qua làm việc nhưng bất thành: Trong lúc đại đa số đồng tình với cách giải quyết đề ra, riêng anh Đứng [và mươi người nữa] không chấp thuận dời đi. Tuần sau, tôi còn nhờ Jaka và anh Ngọc [anh họ tôi khá uy tín] thử tìm hiểu vấn đề để qua giúp bà con tháo gỡ; nếu thấy căng quá thì thôi.
Cuối cùng: thất bại. Phải chi bà con mình thống nhất cách giải quyết đã bàn thì hay biết bao.
Đến nay, cá nhân tôi thấy mình không thể. Với tư cách trí thức, tôi đã hết mình cho sự việc, nhưng tôi không thể làm gì hơn. Sự vụ vượt quá khả năng trí thức của tôi.
Rất mong mik wa, adei xa-ai và các yut hiểu, cảm thông và tha thứ.

Kajap karo, thuk siam!
Inrasara

___________

(1) FB BangsaChampa, 30-8-2015
DỰ LUẬN XUNG QUANH MỘT PHỤ NỮ CHĂM BỊ TẠM GIAM
Một viên chức (miễn nêu danh tính, từ VN) gởi thông tin và nhận định với phía đại diện BANGSACHAMPA với nội dung nêu rõ như sau:
…”Bà Lâm Thị Chúc, người Chăm đã được tống đạt khởi tố bị can về hành vi gây rối trật tự công cộng và chống người thi hành công vụ, áp dụng biện pháp ngăn chặn là cấm đi khỏi nơi cư trú. Tuy nhiên sau 3 lần gửi giấy triệu tập bà ấy đến cơ quan điều tra làm việc thì bà Chúc không đến, còn có hành vi chống đối người đưa giấy triệu tập, từ đó Viện kiểm sát nhân dân huyện Ninh Phước đã phê chuẩn cho Công an điều tra huyện Ninh Phước áp dụng biện pháp ngăn chặn là tạm giam 02 tháng để phục vụ công tác điều tra. Để rộng đường dư luận, xin quý vị quan tâm đến vụ việc, cần hỏi lại những người làm ở Tòa án như ông Kiều TiVi, Anh Khoa Dương… sẽ rõ. Còn bắt người như thế nào là đúng hay sai thì có luật sư bảo vệ. Khi đã tống đạt khởi tố bị can, áp dụng biện pháp ngăn chặn, đều được VKSND phê chuẩn, sau đó cơ quan điều tra triệu tập để phục vụ điều tra, nếu bị can bất hợp tác thì CQĐT đề nghị thay đổi biện pháp ngăn chặn…”