(đảng [phe, bè] phái tính trong sinh hoạt văn học)
Là tiếng nói không phe này, không phe kia, cũng không trung lập hay phe giữa, càng không là hợp lưu – mà là “đường biên”: một tiếng nói phi tâm hóa toàn triệt!
4 Câu chuyện
1. Hội thảo thơ tại TPHCM, 25-8-2006, trên một tờ báo ngày, một phóng viên đã diễn sai tham luận của tôi, tôi phone tới Ban biên tâp “mắng vốn”. Ông chủ tờ báo trả lời đầy thiện chí: “Sara viết phản hồi đi, tôi sẽ cho lên ngay ngày mai”. Thế là tôi viết. Nhưng tội là, trong phản hồi công phu kia, tôi “sơ ý” trích đoạn ngắn Nguyễn Hưng Quốc [thuần về văn học]. Ông trả lời [qua một người bạn] khá… vô tư: “Sara nhận bao nhiêu ơn mưa móc của Nhà nước ta mà lại nghe nhà văn phản động ở nước ngoài”. Thân phận bài kia ra sao ai cũng biết.
2. Tiểu luận về thơ về Hoàng Sa-TS đăng BBC, sáng mở mắt, tôi nhận ngay cú phone của ông bạn vong niên từ Hà Nội:
– Có vai vế ở Hội Nhà văn mà chú em đi viết về loại thơ đó thì chẳng hay tí nào.
– Một sự kiện lớn của đất nước đẻ ra một hiện tượng văn học, vậy mà chưa nhà phê bình nào động bút…
Không đợi tôi phân trần hết, ông bạn phán ngay:
– Chẳng có lợi tí ti nào cho chú em cả!
3. Xa hơn, năm 2007, bài “Văn chương mạng” được báo Văn Nghệ đăng với mấy sửa đổi tệ hại. Tôi đòi BBT đính chính. Hai ngày đợi chả thấy động tĩnh, tôi mới viết biện minh đăng trên Vanchuongviet và Tienve, nhà văn LTT nằm trong BBT báo mới nhúc nhích.
Qua trao đổi thư điện tử, tôi nói:
– Nếu nó không hợp thì thôi, còn khi “biên tập”, các anh cần có sự đồng ý của tôi chứ.
Bị đẩy vào thế kẹt, LTT “thở dài”:
– Chúng tôi cứ tưởng anh Sara là “người nhà” của báo.
4. Mới nhất, bài “Chú giải ngắn về văn chương vỉa hè Sài Gòn” vừa đăng Tienve.org, vài bạn thơ vỉa hè Sài Gòn bình: Rằng hay thì thật là hay, nhưng Sara có phải dân vỉa hè đâu mà lên tiếng bênh vực văn chương vỉa hè!
Lạ! Đâu phải là người trong cuộc mới có thể nhận định về văn chương “phe” mình. Nữa, tôi có “bênh vực” vỉa hè đâu, mà giải minh về tâm thế sáng tác của một bộ phận văn học. Viết như là một cách phi tâm hóa trong văn học.
Câu chuyện nói lên điều gì?
Chính là đảng [phe, bè] phái tính trong văn học. Từ ngoại biên đến chính thống, từ trong đến ngoài, cả Bắc lẫn Nam. Nó quy định cách nghĩ, cách lo và cách hành xử của đại đa số người viết hôm nay.
Nhẹ thì lo cho nhau, như thái độ can gián của ông bạn vong niên; nặng xíu thì ông không thuộc phe cánh chúng tôi chớ phát ngôn thay chúng tôi, theo cách nghĩ của vài nhà thơ vỉa hè thượng dẫn; trầm trọng hơn nữa thì loại nhau ra ngoài cuộc, hệt lối hành xử của vị biên tập nhật báo kia.
Hậu quả: chính bản thân văn học chịu thiệt.