Đăng ảnh Hội Trại Tết Chakleng vừa qua, vài bạn ngạc nhiên kêu sao Inrasara có thể chơi với cánh thuộc tuổi con cháu mình nhỉ? Tôi nói, tôi chơi được với tất cả, bất kể tuổi tác, thành phần hay đẳng cấp. Ở đó chả ai mời, tôi đến, nhập cuộc – vui vẻ. Tôi vui, các bạn trẻ vui.
Thi ca cũng hệt, tôi yêu từ Cổ điển, Lãng mạn, từ thơ Câu lạc bộ, Hiện đại cho đến Hậu hiện đại miễn là thơ đó đáng… yêu, không tuyệt sao!
Tiệc tất niên, chuyện vãn với vài bạn thế hệ mới có đề cập đến, hiện nay cần chuyên môn hóa trong nghiên cứu văn hóa Cham. Không sai! Đâu đó thi sĩ Ly Doi cũng một lần giơ tay đồng thuận. Câu hỏi: Có phải đa ngành thì không thể chuyên sâu?
Tagore của Ấn Độ hiện đại cũng chả vừa, ai dám nói ông không toàn năng, mà mỗi môn không là chuyên gia cao đẳng? Hiện tại, chuyên ngành là tốt, dẫu sao nếu được: Đa và liên ngành để bổ sung và hỗ trợ nhau thì tốt hơn.
Văn hóa Cham, nghiên cứu văn học, bạn cần chuyên sâu về ngôn ngữ và chữ viết, càng không thể không thấu đáo tôn giáo và phong tục tập quán dân tộc.
Nếu chuyên và chỉ có nó, bạn tự đóng khung mình, và ưỡn ngực với cái nỗi đó. Đi đâu hay ngồi với ai bạn cứ mang nỗi ấy ra xài. Tôi biết vài vị Cham “rành Xakawi” cả đời sống và nổ với & trong “thế giới Xakawi”, không gì hơn không gì khác. Tội hôn?!
Inrasara chả hạn. Đa ngành, hỏi tôi có thiếu chuyên nghiệp không? – Sử gia Tạ Chí Đại Trường cho tôi “con người đa năng”, còn tôi tự đùa: nhà thập cẩm học. Thử xem nó thế nào nhé. Cứ tạm gạch đầu dòng 6 món:
– THƠ, tôi nhà thơ chuyên nghiệp thì hẳn rồi.
– VĂN HỌC CHAM, tôi được cho là chuyên gia số 1.
– PHÊ BÌNH, tôi cũng chuyên gia xịn về văn học ngoại vi Việt Nam.
– TIẾNG VÀ CHỮ CHAM, mục này xét kĩ hơn xíu:
Từ 18 tuổi tôi tổ chức dạy, biên soạn Tự học tiếng Cham và sáng tác trường ca tiếng mẹ đẻ để phục vụ việc dạy và học. Sau đó tôi vai chính biên soạn 4 cuốn Từ điển song ngữ Cham Việt. Bên cạnh dịch hàng ngàn trang văn bản văn chương ra tiếng Việt, dịch thơ tiếng Việt của thi sĩ Cham hiện đại ra tiếng Cham, tôi còn soạn cuốn: Từ vựng học tiếng Cham và Tiếng Cham của bạn. Rồi còn dịch cả Kinh Thánh và nhiều ca khúc Anh Mỹ ra tiếng Cham nữa.
– Cuối cùng với tư cách NHÀ HOẠT ĐỘNG XÃ HỘI, thử gom các nguyên liệu này vào nồi lẩu chung.
Báo chí: 1.300 bài đăng các báo lớn, từ trong đến ngoài nước. Sáng lập và chủ biên đặc san Tagalau, hay mở website Inrasara.com cho Cham đăng bài và thảo luận kéo dài suốt 18 năm. Lên tiếng hơn 30 vụ lớn nhỏ về vấn đề cộng đồng Cham đa phần là hiệu quả. Đi các nơi thuyết giảng để lan tỏa văn hóa Cham. Lập kênh Inrasara-TV, ở đó tổ chức [viết kịch bản, hướng dẫn, biên tập và thuyết] làm hai phim tư liệu quý về Ban Biên soạn sách chữ Chăm-2022 và Trường Trung học Pô-Klong-2024.
– Đó là chưa kể Minh triết và Triết học Cham là điều tôi không đối thủ cạnh tranh!
Và cả đấu tranh làm sạch môi trường sống và viết nữa…
Tất cả làm phong nhiêu tâm trí tôi và phong phú tâm hồn tôi, để tôi: “Vui một ngày, vui một đời”.