2018, cháu Đàng Phương Trinh trường THPT Trương Vĩnh Ký TPHCM đạt giải nhất môn văn cấp thành phố, tôi vui nhưng không tút chúc mừng.
2019, bé Đổng Trọng Nghĩa đạt giải nhì cuộc thi Toán trí tuệ Quốc tế tại Thái Lan có sự tham gia của hơn 1.000 thí sinh đến từ 22 quốc gia trên thế giới, tôi ghé nhà chúc cháu và nói: hãy xem đây là một khởi đầu.
2021, người nữ quê Chakleng Lộ Nữ Hoàng Tiên bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ tại Đại học Khoa học và Công nghệ Hàn Quốc, dù vui tôi cũng không tút.
Trước nữa, thập niên 1980 ở Chakleng bật ra: Lâm Nữ Minh nữ bác sĩ đầu tiên, Văn Diệu Linh nữ giáo viên Văn cấp III đầu tiên của Cham.
Vui quá đi chứ! Nhưng tất cả chỉ mới ở vạch xuất phát. Vấn đề là bước chân ra khỏi cổng trường Đại học hay khi bị ném vào trường đời, bạn CỐNG HIẾN được gì cho cộng đồng, lớn hơn – cho nhân loại mới đáng kể.
Văn nghệ thể thao, nếu hơn nửa thế kỉ trước hiện tượng Chế Linh được xem là niềm tự hào Cham, thì mới nhất, chàng trai Parik Dụng Quang Nho mang băng đội trưởng Tuyển U23 Việt Nam giành chức vô địch U23 Đông Nam Á 2022, là một kích thích mới.
Giới khoa bảng, Pgs-Tiến sĩ Thành Phần hay Pgs-Tiến sĩ Sakaya Trượng Văn Món đã cho ra các công trình của mình. Mỗi bận nghe tin chúng được trình làng là mỗi bận tôi vui, đọc – thấy nó tốt, càng vui nữa. Tại sao? Các công trình ấy là chất liệu cần thiết HỖ TRỢ CHO LUẬN của tôi.
Các anh là “nhà nghiên cứu”, là “nhà khoa học”. Tôi: Luận sư và Kẻ kể chuyện Cham.
Khu vực văn chương, tôi kì vọng nhiều ở Trà Vigia và Trầm Ngọc Lan. Kì vọng, hỗ trợ và tạo điều kiện [đã kể]. Nhưng rồi, Trà đầy tài năng lại siêng nói hơn viết, còn Trầm từng được tôi cho là “thiên tài” thì mới ra mỗi tập thơ ở cửa lãng mạn hậu thời.
Trà đã mất, Trầm thì xế chiều. Đành vậy.
Thế hệ mới, Cham nấy ra một khuôn mặt đặc kì: Inrajaka. Đa năng khiếu, đủ điều kiện cả vật chất lẫn tinh thần cùng vốn vô hình [quan hệ…], thế rồi mươi năm qua đi qua đi…
Dẫu sao cuộc đời chưa bao giờ là muộn cả.
P.S.
Đó mới nói về tôi trong tương quan với Cham, riêng với Việt Nam và “thế giới” thì khác nữa. Ở đây chỉ tạm kê mỗi phần 2 món tiêu biểu, còn lại xin cho nằm trong dấu ba chấm […].