Câu hỏi: Qua hành trình dài đi vào văn chương chữ nghĩa, đâu là điều khiến Inrasara ưng ý nhất?
Trả lời: Sáng lập Tagalau, chắc chắn thế! Tại sao? Nghiên cứu để trình làng các công trình Văn học Cham, tôi chỉ ngồi ở tầng 1; sáng tác cho ra mươi tác phẩm nổi tiếng, tôi mới lên tầng 2; còn sáng lập và đưa Tagalau vượt bao sóng gió cuộc người, tôi mới tự vượt lên tầng cao nhất. Ở đây, chẳng những tôi đảm bảo cho hai tầng kia tồn tại, mà còn tạo mảnh đất cho cỏ tài năng văn chương Cham mọc, đơm hoa kết trái. Không tuyệt sao!?
Từ chuyện ngoài kia…
Kể rằng, ba chàng thanh niên rời làng đi tìm cơ hội làm ăn, tình ngờ phát hiện ở một thị trấn miền núi kia có giống táo đỏ đặc biệt. Thế là mỗi người tậu luôn bao tải to cho lên ngựa thồ về.
Chàng thứ nhất vác bao táo ra chợ bán lấy lãi, hôm sau liền lên thị trấn kia làm các chuyến buôn khác, vừa đủ ăn. Chàng thứ hai tạo giống táo ấy mang trồng vườn nhà, giống quý với sào đất tốt, chuyện làm ăn khấm khá hẳn lên.
Chàng thứ ba không lưng vốn, mẫu đất nhà khô cằn chả làm gì được, bèn nằm nhà… suy nghĩ. Ba năm sau chàng qua nhà người bạn thứ hai tưởng làm gì, chỉ xin một nắm đất mang về. Phân tích đủ thành phần, rồi cải tạo mảnh đất nhà, mua thêm khu đất giá rẻ khác, và phất.
Khác nhau ở tầm nhìn.
Sang chuyện thổ cẩm…
Người thứ nhất cứ theo truyền thống mà làm, ba tháng một lần gùi thổ cẩm lên Tây Nguyên bán, mang tiền về quê nhà nuôi vợ con.
Người thứ hai chở hàng lên Đà Lạt, kí gửi các nơi, mỗi tháng là mỗi thu tiền, nhà ngày càng khá lên.
Người thứ ba: nghiên cứu cải cách khung dệt, cải tiến mẫu mã làm ra những sản phẩm hợp thị hiếu khách hàng, mở quày tại các trung tâm lớn, lan tỏa ra nước ngoài. Qua tầm nhìn đó, phần mình ăn nên làm ra, còn mang vô số lợi ích cho ngành nghề dân tộc.
… đến văn chương
Nhà thứ nhất nghiên cứu văn học Cham, in ra vài công trình đạt giải thưởng này nọ, ta nở mũi với xung quanh, rồi rung đùi và nghỉ.
Nhà thứ hai, từ truyền thống văn học ông bà, nghĩ và viết ra vài tác phẩm mới, tiếng tăm vang khắp xứ, rồi thôi.
Nhà thứ ba, lẽ nào văn học Cham chỉ có ta một mình một cõi, cần làm khác. Thế là hắn sáng lập đặc san Tagalau cho Cham có đất diễn, viết và in thơ văn của nhiều cây bút khác. Từ đó hắn có “đồng đội”. Và…
văn học Cham xum xuê, từ đó.