Dăm năm trước, một facebooker tố tôi “lợi dụng văn hóa Cham làm giàu”. Mèng! Phát ngôn phạm hai lỗi rất căn bản:

Sai về bản chất sự việc. Nếu nghiên cứu văn hóa Cham [hay Việt…], xuất bản sách bán được giá cao, thì ơn ích lớn cho dân tộc mình lăm lắm.

Sai về sự thật. Chuyện đã kể, in sách về Cham, tôi từ lỗ đến huề vốn. Tôi “giàu” nhờ lĩnh vực khác: kinh doanh; còn chữ nghĩa là qua thể loại hay hoạt động khác: Phê bình, thuyết trình và báo chí.

Nghiên cứu mục đích thêm đầu sách vào công trình, hay để người nghiên cứu sau có tài liệu nghiên cứu; nghiên cứu để lấy danh, thậm chí nhắm vào tiền đầu tư, vân vân; có thể sinh linh nào đó như thế, tôi thì khác.

Ngay ở khởi sự, tôi viết ở phần kết Văn học Cham khái luận (1994):

“tôi không làm khoa học thuần túy… Qua tập khảo luận, tôi chỉ muốn xét văn học Cham ở từng bộ phận khác nhau, đồng thời xem nó như một thể thống nhất mang tính cơ cấu. Độc giả sẽ tự mình đi tìm ý nghĩa của nó, và qua đó, khám phá ra tâm hồn Cham. Nếu được như thế, người viết cũng đã mãn nguyện lắm rồi.

Còn trong tương lai, nếu có con người tuổi trẻ nào – qua gợi hứng từ tập khảo luận – quan tâm và yêu văn học dân tộc thực sự, họ sẽ đi sâu hơn vào từng bộ phận của nền văn học này. Khi ấy, có thể văn học Cham sẽ hiển thể với những nét mới, phong phú và đặc sắc hơn, và chắc chắn “khoa học” hơn”

“Không thuần túy khoa học” không phải tôi không thể làm khoa học, mà là nghiên cứu VÀ ứng dụng vào thực tiễn xã hội tôi đang sống.

VĂN HỌC, bên cạnh viết bộ Văn học Cham khái luận văn tuyển, tôi còn sáng lập đặc san Tagalau tạo đất cho cây bút Cham thể hiện, đồng thời hỗ trợ biên tập cho nhiều cây bút khác cả Cham lẫn Việt. Hoạt động hỗ trợ có: Chủ trì Bàn tròn Văn chương, Cà-phê thứ Bảy văn học nhằm cổ súy, thuyết trình và luận chiến bảo vệ cái mới, khuôn mặt mới.

KINH SÁCH AGAL ‘AHIÊR’, tôi nghiên cứu và san định không phải để có thêm công trình vào sự nghiệp, càng không là cách chạy trốn trống rỗng tuổi xế chiều để “đừng phải tự tử”, mà – ứng dụng vào hiện thực đời sống hôm nay.

Làm luận sư luận giải Kinh sách Cham giúp Cham hiểu phần nào triết lí Cham; tìm luận cứ cần thiết cho anh em trí thức phương hướng cải cách phong tục tập quán cho mục đích cuối cùng là “tìm sinh lộ cho Cham Ahiêr Awal” ở thời điểm đại khủng hoảng mới này.

Đó mới là ý nghĩa cao tuyệt của nghiên cứu.