[Đây là Stt cuối, kết cho một MỞ ở ngày mai. Sau Stt này, tôi vẫn viết FB bình thường, nhưng tạm dừng “sinh lộ”. Chúng ta sẽ trở lại vào ngày 20-9-2017, đúng sinh nhật thứ 61 của Sara].

1. Ngay thuở lập quốc, Pô Inư Nưgar – ở thế buộc, đã đánh đắm con thuyền giết chết chồng và hai đứa con trai yêu của mình; rồi suốt quá trình lịch sử Champa, xung đột gay gắt Bà-la-môn và Islam dẫn đến cái chết bi tráng của cặp tình nhân Bini Cham.
Đó là nút thắt lớn.
Thời cận đại, Thak Wa dấy binh chống nhà Nguyễn. Ở cuộc nổi dậy này, do ông anh can ngăn, ông đã bắt chính anh ruột mình trói vào cột (padang kham), chém, buộc dân Cham [lúc đó đã ớn tất cả cuộc cách mạng] theo ông “làm nước”, để ngay trận đầu tiên [và cuối cùng] ông bị quân nhà Nguyễn bắt dẫn về palei xử trước tàn quân và bà con mình.
Hôm nay, hai anh em họ và được cho là trí thức lớn nhất Cham Awal hiện đại: NVT-TP, kéo nhau lên diễn đàn xã hội vào cuộc đấu cho cả “thế giới” xem. Hệ quả và hậu quả thì không ai lường được. Và còn gì nữa…

2. Hệ triết học Ấn Độ, Brahmin là đẳng cấp cao viễn nhất, đồng thời nền tảng nhất để giữ cho Ấn Độ [ở đây là Cham] được là Ấn Độ. Đẳng cấp thứ hai: Vua chúa và chiến sĩ có thể chuyển từ triều đại này sang triều đại khác mà không hề hấn gì; riêng đẳng cấp Brahmin nếu mất đi, cả hệ thống tư tưởng Ấn Độ suy đồi hay sụp đổ.
Xã hội Cham hiện đại, Po Dharma thuộc đẳng cấp chiến sĩ. Ông sẵn sàng chết [từng bị thương], sẵn sàng đẩy đồng đội vào chỗ chết; và hôm nay – tiếp tục xung trận. Ông là một Ksatriya đúng nghĩa.
Do một Brahmin nào đó chưa trót đường tu, đã gây cho ông [đại diện đẳng cấp Ksatriya] nổi giận. Hệ quả: Thay vì bảo vệ Brahmin, ông trở ngọn giáo chống lại người anh em thuộc đẳng cấp này. Ông trút giận [đa phần là oan] lên mọi đạo sĩ Brahmin nào bất kì ông đụng phải dọc đường.
[Như hoàng đế Persia trong Nghìn lẻ một đêm, do bị vợ đầu làm mất lòng, thành căm thù phụ nữ; sau đó mỗi đêm ông cưới một vợ mới để sáng hôm sau cho lính dẫn nàng giết đi. Scheherazade, một người nữ thông minh, “vợ” kế tiếp của hoàng đế, đã sử dụng chuyện kể để tự cứu sống, đồng thời cứu sống cả thế hệ người nữ Ả Rập].

Ariya Glang Anak:
“Bbai tabuh di graup nưrah tagrāng kađōng pak halei”:
[Ta] đã dâng lễ cứu chuộc mọi ngả đường, còn vướng nơi đâu, mà chưa thoát.
Cứ tạm tin: DO NỬA BẢN TRƯỜNG CA BỎ HOANG CÒN THẤT LẠC, chưa tìm thấy.

3. Inrasara là một Brahmin đắc đạo thập thành: Kẻ bảo dưỡng nền tảng của nền tảng tinh thần và tư tưởng Cham. Kẻ tình nguyện làm “vợ” kế tiếp của hoàng đế…
Và như Scheherazade, tôi sẽ kể chuyện Đêm Chàm, cho đến khi – như hoàng đế Persia trở lại yêu người nữ – Po Dharma bắt đầu yêu Inrasara, nghĩa là yêu Brahmin.
Tôi gọi câu chuyện này là Một Ngàn Lẻ Một Đêm Chàm.
Nhớ, đừng xem Po Dharma là sử gia hay sinh linh Cham cụ thể nào đó, mà là một BIỂU TƯỢNG của đại diện cho một thứ quyền lực đang cưỡng dâm lịch sử Champa và văn hóa Cham. Do đó có thể thay tên tuổi bất kì nào vào đây cũng được.
Và Inrasara, không là nhà văn-nhà nghiên cứu-nhà phê bình đang sống ở Việt Nam, mà là một biểu tượng cho đẳng cấp Brahmin thất truyền được tìm thấy lại.
Cuộc PAP [giáp mặt, gặp gỡ, đụng độ] của hai làm thành một ẨN NGỮ.
Một Ngàn Lẻ Một Đêm Chàm quyết tìm ra chìa khóa giải mã Ẩn ngữ đó.

4. Một Ngàn Lẻ Một Đêm Chàm kết hợp 4 phong cách: Sử thi Ấn Bhagavad-Gita, Sử thi Homere, Nghìn lẻ một đêm, và cả tiểu thuyết sử thi ở văn học cận đại.
Xin dùng bài thơ ĐÊM CHÀM (1998) làm kết thúc cho mở đầu này…

Người nông dân nhô từ đồng nhiễm mặn
trồi từ đồi cát hanh
xuống từ núi đá trần
người nông dân bay từ phố sáng

Về
đều bước về palei

Cởi bỏ, rũ bỏ sau lưng quang gánh
Ginang, Baranưng giục về
từng chuyến mưa nồng nã Katê

Với đêm nay rừng tháng Mười phát sáng
với đêm nay mắt họ bừng kiêu hãnh
tha hương bao nhiêu năm vẫn nhịp đề huề

Baranưng vỗ dội bờ dĩ vãng
người nông dân buông mình vào mẫu số chung định phận
trong bập bềnh những thế kỷ Ginang

Rồi mai bước đều về miền xa tít.

Rija Nưgar 2017.