FB Amuchandra Luu, 20-3-2017
Trùng Tu Pô Inư Nưgar Hamu Tanran: Niềm Vui và Tiếng Khóc
Đền Pô Inư Nưgar ở Hamu Tanran được tri huyện Dương Tấn Phát vận động tất cả các làng Cham góp công xây dựng vào năm 1954. Đền đã xuống cấp từ hơn 20 năm qua. Cham vác đơn kêu mãi kêu hoài mà chẳng ai nghe. Hay nghe mà cứ giả vờ điếc. Hôm nay bỗng nghe tin Đền được trùng tu, xiết bao là mừng vui. Tôi vui, bà con anh chị em Cham vui. Vui vì Thang Pô được trùng tu, được mở rộng. Đến mùa lễ, mùa Katê, bà con Cham có nơi chốn đàng hoàng để cúng tế, thờ phụng.
Thế nhưng, vui có một, mà buồn thì gấp trăm. Buồn, tại sao?
1. Các tôn giáo khác được phép trùng tu và xây dựng các nhà thờ, chùa chiền thật lớn, thật hoành tráng đến không cần thiết, sao Cham lại không? Cứ nhìn mấy chùa Phật mọc lên khắp nơi từ Bắc vào Nam cũng đủ biết. Chẳng phải Cham ghen tị đâu, mà là so sánh để bà con thấy.
2. Cham xin được trùng tu Đền mình với kinh phí tự đóng góp nhưng không được Nhà nước cấp giấy phép, tại sao? Thật không hiểu nổi.
3. Cham không cần một Ngôi Đền Tình Thương, như vô số “nhà tình thương” khắp đất nước ấy, nơi đó tiền rót xuống nhiều mà nhà như là thứ dở hơi. Các hộ nghèo thì có thể im lặng, sao cũng được, tiền trên trời rớt xuống mà. Nhưng một dân tộc có bề dày truyền thống như Cham có thể bịt mắt để nhận cái Đền-Nhà-Tình-Thương kia không, nếu điều đó diễn ra ngày mai?
4. 5 tỷ đồng là số tiền khá lớn. Vậy Đền Pô Nưgar sẽ được xây như thế nào? Có đúng ý Cham không? Đâu là chủ dự án? Sao không công khai bản vẽ cho Cham thảo luận? Cham có cả khối kĩ sư giỏi, có cả chục chuyên gia văn hóa có thể đóng góp nhiều ý kiến hay. Nếu các ông xây mà trật với tinh thần văn hóa Cham, thì sao?
5. 5 tỷ đồng tài trợ thì hứa hẹn bà con Cham sẽ sở hữu một ngôi đền hoành tráng nhất Panduranga. Đến đây, xin hỏi tí: Số tiền có dùng hết không, hay sẽ trôi đi mấy nơi đẩu nơi đâu khác? Ai sẽ đứng ra giám sát công trình bạc tỉ kia? Hội đồng nào sẽ nghiệm thu chất lượng công trình?
Đây là khâu quan trọng nhất, chúng tôi muốn chính bà con Cham làm thay Nhà nước ở mục này.
6. Lời của người phát tâm, ông Vũ Hoa Sen, rằng: “Tôi muốn đền của ngài phải được xây bằng những viên gạch tốt nhất, những trụ gỗ tốt nhất để ngài có thể ngự hơn trăm năm sau mà phù hộ cho dân làng”.
Hay lắm và xin hoan nghênh một tấm lòng. Nhưng để Đền đạt đến điểm hẹn đó, xin ông cho chúng tôi biết lộ trình cụ thể của nó để sự Hảo Tâm của ông không đặt sai vị trí. Xin lược lại ý chính: Bản vẽ tổng thể và chi tiết, gạch và gỗ, ban giám sát, ban nghiệm thu, và mấy thứ linh tinh khác nữa.
7. Vậy, rút kinh nghiệm từ những ngôi nhà tình thương, ngay từ hôm nay, Cham phải biết kêu lên thật to, khóc thật hùng. Và cùng nhau kêu và khóc ngay bây giờ để sau này khỏi phải nhận một Đền-Pô-Nưgar-“Ngôi Nhà Tình Thương” xuất hiện một ngày không xa tại đất Hamu Tanran quê hương mình!
8. Tôi khóc và hy vọng tất cả Cham cùng khóc để thức tỉnh chính mình và đánh thức lương tâm của những người có trách nhiệm. Khóc và share để tiếng nói của một dân tộc được lắng nghe. Karun!
THƯ INRASARA GỬI CHẾ LINH, 24-3-2017
Anh Chế Linh kính mến!
Sara thành thật khuyên anh, nên rút lại thư đi. Lí do:
1- Chuyện ông Vũ với Dự án thép Cà Ná từng mang tiếng nặng với VN.
2- Cách đây 3 tháng, ô Nguyễn Thiện Nhân có về 3 palei Cham Ninh Thuận (Padra, Chakleng và Hamu Tanran), mục đích của ông ấy là xem phản ứng của bà con Cham về vụ Cà Ná, vậy mà Cham không ai biết để phản ứng cả, chỉ nêu mấy ý kiến ngoài lề.
3- Ông Vũ đưa ra 5 tỉ, là ông ta lãi to: ông ta mua sự im lặng của Cham với giá quá rẻ.
4. Về Bảng thiết kế, cách làm, Ban dự án, vân vân… Sara đã nói rõ ở FB rồi, xin không nhắc lại.
5. Anh cũng cần tham khảo thêm bài viết: “Ninh Thuận thực sự cần gì?” của Sara đăng 7 tháng trước.
Do đó, anh đưa thư này ra thì không có lợi cho anh. Bà con Cham có chống anh thì không sao cả, cộng đồng VN chống anh mới nguy cho anh. Anh em mình thật lòng khuyên nhau như thế.
[Nếu anh không nghe Sara, thì anh hãy rút tên Sara khỏi danh sách email này – cảm ơn anh]
Kajap karo – Thuk siam, Sara
FB Amuchandra Luu, 25-3-2017
ĐỀN PO INƯ NƯGAR – MƠ VỀ CỔ TÍCH CHAM HIỆN ĐẠI
(Rút tên Đền Pô Inư Nưgar ra khỏi danh sách di tích – Dừng dự án – Làm lại từ đầu)
1. Pô Nưgar là đấng tạo dựng xứ sở của Cham. Ngài có vị trí đặc biệt trong tâm linh dân tộc Cham, đến nỗi ở đâu có Cham, ở đó có Pô Nưgar. Pô Nưgar Ya Trang, Pô Nưgar Hamu Ram, Pô Nưgar Mưbơk, vân vân và Pô Nưgar Hamu Tanran, là Pô có Đền mà chúng ta đang bàn.
Chẳng những với Cham, ảnh hưởng của Ngài đến văn hóa tín ngưỡng Việt cũng rất lớn, với nhiều tên gọi khác nhau. Từ Bà Chúa Xứ, Thiên-Y-A-Na đến Bà Chúa Liễu, vân vân.
Do đó, Đền Pô Nưgar Hamu Tanran được nhiều dân tộc trong vùng thờ phụng, cúng tế. Dù đền chỉ là cái đền nhỏ, đã xuống cấp nặng, nhưng với sức cuốn hút của hình tượng Ngài, Đền Pô Nưgar đã thu hút rất nhiều du khách thập phương đến với mình trong các dịp lễ lớn.
2. Ngược dòng lịch sử, sau 200 năm ly tang, Cham chưa có một công trình nào đáng kể. Do đó bà con luôn mơ một mái đền đủ lớn để ổn định đời sống tâm linh cho cả một cộng đồng. Và Đền Pô Inư Nưgar Hamu Tanran là đền duy nhất “thuần tâm linh” chưa chịu tác động của du lịch. Cham rất cần một nơi như thế.
Đền Pô Nưgar như đang có là không đủ, bởi nhiều nguyên do khác nhau. Nay Đền đã xuống cấp, và ý tưởng dựng lại Đền là mơ ước chung của Cham và cả cộng đồng dân tộc trong khu vực.
Câu hỏi đặt ra là làm thế nào cho xứng đáng với mong đợi của cộng đồng?
– 5 tỉ đồng từ Tập đoàn Hoa Sen đã đủ chưa?
– Bảng thiết kế kia đã đúng chất Cham chưa?
– Có thể mở rộng tầm vóc của Đền Pô Nưgar MỚI đến đâu?
3. Hãy chung tay để dựng lên một Cổ Tích Cham thời hiện đại!
Vậy làm thế nào?
– Hãy để Nhà Nước và Nhân Dân cùng làm. Điều này thể hiện sự quan tâm của Đảng và Nhà nước đến dân tộc Cham. Công trình sẽ là tiếng thơm cho tỉnh và Quốc gia Việt Nam nói chung. Nếu công trình có tầm vóc, Việt Nam còn cho thế giới và Liên Hiệp Quốc biết rằng Việt Nam luôn quan tâm đến dân tộc bản địa theo hiến chương của Liên Hiệp Quốc. Một công trình ổn định được lòng Cham và tuân thủ Hiến Chương Liên Hiệp Quốc mà Việt Nam là một thành viên. Có đáng không?
– Tỉnh hãy cho rút tên Đền Pô Nưgar khỏi di tích Tỉnh. Lí do, Đền xây vào năm 1954 hãy còn quá sơ sài. Tượng Ngài do anh Sưởng phục chế bằng thạch cao, không thể tồn tại với thời gian và cũng không đúng tầm của đền mới. Nhất là khuôn viên Đền quá hẹp, so với số dân Hamu Tanran, và cả khách thập phương về cúng tế Ngài. Hơn thế nữa, nền đá đã lở lói, nên đập luôn và xây lại móng mới. Mở rộng khuôn viên Đền, phục vụ đầy đủ mọi hạng mục cho một Di tích tầm vóc.
– Vẽ lại Bảng thiết kế, mời chuyên gia văn hóa Cham góp ý.
– Trước kia, mặc dù tỉnh nghèo những hiểu được tầm vóc của Po Inư Nưgar, tỉnh Ninh Thuận đã rất quan tâm và huy động ngân sách được khoảng 2 tỷ đồng để trùng tu Đền, nhưng chưa khởi công.
– Nay ta có thêm 5 tỷ. Nếu tỉnh cho phép Cham đóng góp thêm, số tiền có thể rất lớn. Hoặc trung ương có thể rót thêm ngân sách bao trọn gói cho Cham như một chính sách. Từ đó ta xây dựng một Đền Pô Nưgar hoành tráng, sau đó ta trở lại công nhận Đền là di tích mới xứng tầm và cũng không gì là muộn.
– Về tượng Bà, ta lấy mẫu tượng Pô Nưgar Nha Trang, đặt cho nhà điêu khắc dùng chính loại đá sa thạch tạc tượng Bà. Pô Dhya chrok suan – làm lễ nhập thần cho Bà.
Vẫn còn kịp bà con ạ! Không thể “một lần đi, mười lần rửa”. Cơ hội chỉ có một lần và ta phải tận dụng nó đúng mức và đúng lúc với tầm nhìn trăm năm.
Xin thỉnh nguyện