Bài viết này dâng lên linh hồn TANTU (Quảng Đại Tựu). Đồng thời cũng là Cáo phó của tang gia, lòng thành kính tri ân đối với tất cả bà con, bạn bè thân thuộc gần xa đến phúng điếu, tiễn đưa linh cữu TanTu đến nơi an giấc ngàn thu.
Lại một đóa Tagalau nữa trên ngọn đồi khô khốc đầy nắng gió hanh hao của quê hương Phanrang rụng. Tan Tu một người con đáng quý, đáng mến của dân tộc Chăm, từ giã cuộc đời, từ giã mọi người đi vào cõi vĩnh hằng! Để lại cho chúng ta biết bao niềm thương, nỗi nhớ, biết bao nhiêu nuối tiếc thương đau!
TanTu ơi! Việc đi, về, sanh ly tử biệt là chuyện thường tình của con người. Sinh lão bịnh tử là quy luật bất di bất dịch của tạo hóa.

Kuw mai sang kuw min juk phik
Klauh thun ikak sang thei thei wơk.
Ta về cố quận tình ơi
Cuộc buôn đã mãn nhà ai nấy về
Tuy biết thế, nhưng đối với lần trở về sau chuyến đi buôn dài kỳ này của TanTu thời gian như ngừng trôi, không gian như cô động, thê lương ảm đạm! Trong lòng mọi người như có cây kim đâm vào trái tim mình!
TanTu ơi! Dẫu biết rằng TanTu ra đi không hẹn ngày trở lại nhưng bà con, bạn bè thân thuộc trong lòng cộng đồng dân tộc Chăm vẫn mãi mãi in đậm hình ảnh của TanTu, hình ảnh một người bạn, một nghệ sĩ và một người con đáng quý, đáng mến biết nhường nào. Hình ảnh một đứa con dân tộc luôn luôn khiêm nhường, hòa nhã, vui vẻ và chịu nhiều thiệt thòi. Gần như dành trọn cuộc đời của mình chịu khó nghiên cứu, tìm tòi vốn từ vựng Chăm đã lãng quên từ mấy trăm năm nay để làm phong phú tiếng nói dân tộc. Sáng tác các ca khúc mang âm hưởng dân ca lãng mạn và trữ tình của dân tộc để hồi sinh phần nào văn hóa dân tộc vì thời cuộc, vì lịch sử mà bị lãng quên, mai một.
Mỗi ngày, sáng chiều tối các em hát: Kak tian ka anưk nau bac… Hát trong trường học, hát khắp nẻo đường play, hát ngoài đồng ruộng, hát trong các lễ hội dân tôc… âm vang bài hát như lời nhắn nhủ của TanTu với mọi người: chúng ta hãy biết yêu thương đồng loại, yêu thương cộng đồng dân tộc, đồng thời phải biết quý trọng văn hóa tổ tiên. Và quan trọng hơn hết chúng ta hãy vui vẻ mà sống, sống cho có ý nghĩa với mọi người, với đời, phải biết đoàn kết, giúp đỡ nhau trong mọi hoàn cảnh khó khăn để thoát cảnh nghèo nàn lạc hậu.
Ông bà ta xưa nay có câu: Nghĩa tử là nghĩa tận. Bởi quan niệm nhân bản đó nên trong những ngày đám tang TanTu, bà con, bạn bè gần xa, nhất là bà con dân tộc Chăm tại quê nhà cũng như tại Sài Gòn như: Ts. Thành Phần, Ts. Văn Hẳn, Ts. Bá Trung Phụ, các kỹ sư, bác sĩ, nhà văn, nhà thơ, công chức, doanh nhân, các em học sinh sinh viên đến kính cẩn nghiêng mình đốt nến hương trước linh cửu của TanTu trong mắt nhòa lệ!
Cầu chúc cho linh hồn TanTu mau siêu thoát. Các em học sinh sinh viên quần tụ quanh quan tài TanTu hát các bản nhạc trầm cảm đầy ý nghĩa do TanTu sáng tác như lời từ biệt với người quá cố lần cuối cùng là các em không bao giờ quên TanTu, một người đáng kính. Tất cả mọi người đều âm thầm mang trong lòng một nỗi đau thương, mất mát không sao diễn tả được!
TanTu ơi! Hoa Tagalau nào rồi cũng sẽ rụng, cuộc đi nào cũng phải đến hồi kết thúc.

Klauh thun harei jang tơl
Gaun mai pađơr wơk nau bidrah.
Ngày tàn năm cũng đã hết
Sứ đến vời ta về cho mau.
Cuộc đời con người như dòng nước chảy qua cầu, một đi không trở lại. 36.000 ngày chẳng là bao. Cái gì của cát bụi sẽ trở về cát bụi. Rồi đây tất cả mọi người cũng phải ra đi trên con đường TanTu đã đi, con đường độc đạo dẫn về miền cố quận. Trong cuộc đi buôn của kiếp người ai cũng ra đi với hai bàn tay không và khi trở về cũng với hai bàn tay trắng.

Mai kak mưng di kal mai thauh
Oh hu tha bauh gơm di tagin.
Khi xưa ta đi buôn
Cũng với hai bàn tay trắng.
Nhưng đối với TanTu không phải trở về với hai bàn tay trắng, TanTu có cái đáng quý nhất là chữ “đức” đó là cái lãi có được của kẻ đi buôn để lại cho con cháu. Đồng thời là món quà vô giá để dâng tổ tiên, là một niềm tự hào rất lớn lao không gì sánh bằng.
Một lần nữa, toàn thể cộng đồng dân tộc Chăm, các bạn bè gần xa cầu chúc cho hương hồn TanTu siêu thoát lên miền cực lạc.
20-10-05
________________
(1) Các câu thơ trích từ Ariya Nau Ikak, một bài thơ triết lý của dân tộc Chăm

*
Tagalau 7.