[Thế nào để hiệu quả? thư cho Chế Đôn-03]
Tagalau – Tuyển tập Sáng tác, Sưu tầm, Nghiên cứu Văn hóa Cham – đặc san ra được 21 kì, và nghỉ. Đến hôm nay, nó là đặc san duy nhất của DTTS Việt Nam. Cứ tạm cho Tagalau là việc lớn. Lớn, thế nên ít nhiều nó cũng cho ta bài học. Nhân tiện trả lời cho bạn Chế Đôn luôn: Tôi không nói thành công, e to và thời thượng quá, mà thế nào để hiệu quả?
7 bài học:
Bài học-1. Chuẩn bị
Nếu cho tôi 5 giờ để đốn một cây to, tôi dành 4 tiếng để mài rựa – ai nói thế, rất ứng với Tagalau.
Tôi đã âm thầm thử nghiệm 4 kì suốt 4 năm, ở đặc san Văn nghệ Dân tộc & Miền núi, tạp chí Văn nghệ Bình Thuận, tạp chí Văn hóa các Dân tộc từ năm 1996, mãi đến Katê 2000 mới ra số Tagalau đầu tiên. Đó là tiền thân của Tagalau.
Bài học-2. Nhún nhường
Khởi sự, tôi mời 3 vị khoa bảng về khoa học xã hội tham gia, họ không viết, dẫu sao phải qua tam cố thảo lư [điển tích Lưu Bị – Khổng Minh], họ quyết tâm không gửi bài, tôi mới thôi.
Trong khi, năm 2005 Phú Văn Hẳn là 1@3 vị trên chuẩn bị cho tác phẩm về cộng đồng Cham TPHCM, chỉ một lần phon, tôi gửi ngay 2 bài.
Bài học-3. Quyết tâm
Sau 4 năm thử nghiệm, tôi ý định cho Tagalau ra đời. Sau Tết 2000, ở Hà Nội dù các thầy can, tôi vẫn quyết. Nghe tin anh chị em Cham hào hứng. Về Sài Gòn tôi phon đến các nơi viết bài – im ắng. Katê cận kề, tôi hú Tiến và Phăng lên xe đò vào nhà tôi ở Tân Bình, và “lệnh”: mỗi người phải xong 5 bài thơ với 2 truyện ngắn mới được về [đã kể]. Thế mới ổn.
Bài học-4. Nhẫn nhịn
‘Anưk rilô amek’: con lắm mẹ, làm thế nào chiều? Chuyện nhỏ không biết nhịn, việc lớn hỏng là cái chắc.
15 năm ấy, tôi bị vô số đòn hiểm sau lưng, cả từ cộng sự thân tín, nếu không thuộc nằm lòng chữ nhẫn, Tagalau tắt nắng từ khuya.
Bài học-5. Thủ tín
Giữ đúng lời hứa với bà con và độc giả, Tagalau đến mùa lại lên: Katê, Ramưwan, Rija Nưgar. Ngay khi Tagalau-2 và Tagalau-8 bị nạn, nguy cơ đình bản, tôi vẫn tìm đủ mọi cách cho nó tiếp tục, để giữ chữ TÍN với mọi người.
Bài học-6. Hòa
15 năm, hiếm có kẻ ra mặt chống Tagalau, chỉ bởi chữ HÒA.
Cá nhân tôi chục lần bị CPK tấn công, tuyệt tôi không dùng đặc san này “nói lại”. “Chiến trường Akhar thrah” nóng bỏng, mấy bận bị bên này hay phía kia lôi vào cuộc – tôi vẫn không. Hòa, Tagalau mới sống dai.
Bài học-7. Biết dừng đúng lúc
Biết mình sắp hết thời, tôi cần chuyển giao cho thế hệ mới. Sau Tagalau-7, tôi đã có thư trên Inrasara.com gợi ý, để mãi 7 năm sau mới có người xung phong cầm cây gậy tiếp sức.
Sinh hoạt cộng đồng Cham, mấy bài học căn bản trên, không học – hỏng là cái chắc.
Thuk siam!