[từ Tây qua Ta đến Cham & luật hấp dẫn]
Tôi hay đùa, cánh nhà văn ta tụm năm tụm bảy cà-phê hay lai rai hiếm khi việt vị khỏi 3 đường ranh: Phê phán chính quyền, thị phi về nhau [chủ yếu kẻ vắng mặt], và cuối cùng quay về món… tục.
CLB Văn chương của Hội Nhà văn ra mắt cuối 2013 – Vũ Quần Phương sắm vai chủ tịch, hoạt động chỉ nhích hơn câu lạc bộ thơ các loại đôi chút.
Ở phía Nam năm 2006-2007, Bàn tròn Văn chương tôi chủ trì sinh hoạt ngoài lề HNV ra vẻ chuyên nghiệp hơn [đi vào chủ đề cụ thể] vẫn chưa thoát khỏi tính “phong trào”.
Đòi hỏi được như Nhóm Sáng tạo thập niên 1960, ta vẫn chưa.
Giới trí thức có nhiều điểm sáng hơn. “Diễn đàn email” vài năm qua, và lúc này qua chủ đề: “Vài suy nghĩ về việc chúng ta đang bàn”, là một. Trăm trí thức trong lẫn ngoài nước bàn về vấn đề nóng, không cãi vã, mà chỉ nêu quan điểm của mình – rất… trí thức.
Như bên trời Tây, triết học phát triển qua đối thoại cởi mở, thành truyền thống. Khởi từ Sokrates đến thế kỉ XX, qua phong trào hiện sinh, Paris của Pháp nổi tiếng với những Café philosophique, Café-philo, Socrates Café… đưa triết học đi vào đời sống, xóa nhòa lằn ranh cao cấp với bình dân.
Ở cộng đồng nhỏ bé Cham, thế nào?
Quan sát, tôi thấy thế hệ mới ít tìm đến con người được cho là thành công, mà bị cuốn hút về địa chỉ thất bại. Ở đó có gì?
Mất dấu truyền thống luận giải triết học ‘pacoh xakarai’ của thế hệ cha ông.
Ta không tụ ở bàn trà với cà-phê thanh nhã, mà ngồi quanh chốn bày ra bao dĩa mồi với bia bọt ồn ào. Không đưa được chủ đề cụ thể ra bàn bạc, mà chỉ có bát ngát câu chuyện thị phi đời thường.
Thiếu hẳn bài học thành bại của hôm nay, để qua đó dự phóng hướng đi ngày mai, mà chỉ xuất hiện vô số năng lượng tiêu cực chực kéo nhau đi xuống. Vân vân…
Vì sao nên nỗi? Ta ưa sự dễ dãi, cùng thú vui ngắn ngủi, trong khi thành công không đi với hai thứ này. Đến với kẻ thất bại, ta được xoa dịu mặc cảm thất bại của chính mình. Né tránh trách nhiệm, ta sợ rồi chạy trốn tự do “escape from freedom”. Cuối cùng ta phó mặc bị cuốn hút về năng lượng suy nhược, đến cuối đời.
Luật hấp dẫn là điều rất thực. Khi ước cái gì đó, ta nghĩ, nói, bị hút đến hay tự hướng về, và làm – lặp đi lặp lại, là ta ĐƯỢC nó.
Hiện nay đa phần Cham đang thèm khát thất bại – từ vô thức.
Làm gì? – Nghĩ khác đi, và làm ngược lại.