“Văn hóa Cham nhìn từ Cham” giải quyết được tất cả mọi vướng mắc!
Ở Rija Nưgar vừa qua, thầy giáo PTCS người Việt, hỏi tôi:
– Nếu học sinh của em hỏi, tại sao tháp thì “tháp Chàm” còn dân tộc lại là “người Chăm”, chú trả lời thế nào? Môt câu thôi, ngắn gọn nhất để các em có thể hiểu và chấp nhận được. Tôi nói:
– Đơn giản lắm, Chàm là từ cũ, Chăm là tiếng mới.
Lạ, chính người Cham đòi hỏi định danh cho Katê là Tết Cham Bà-la-môn, và Ramưwan là Tết Bà-ni. Có nguyên do rất thực dụng: để bộ phận cộng đồng tôn giáo tín ngưỡng này có tiêu chuẩn nghỉ… Tết!
Dù tôi nhiều lần phân tích – ngoài đời hay trên các diễn đàn, các vị hiểu nhưng muốn cứ muốn, để được nhận tiêu chuẩn.
“Chăm” hay “Chàm” cũng hệt.
Năm 2009, thầy Nguyễn Văn Tỷ trong cuộc trao đổi với Nguyễn Thành Thống [xin lỗi nhắc lại chuyện cũ] cũng cho nhà nghiên cứu này cố ý “miệt thị” Cham khi dùng từ “Chàm” suốt bài viết của mình.
Thật ra, trong bài nghiên cứu dài này, ông NTT bôi bác hầu hết trí thức Cham ở nhiều chỗ khác, chứ không phải ở chi tiết này. Hiện nay rất nhiều người Việt dùng từ “Chàm” đầy thân thương.
Trí thức hàng đầu đã vậy, quan lớn hàng cao cấp Cham cũng hệt luôn.
Năm 1996, chính anh Thông Minh Hiền – giám đốc Sở Giáo dục Bình Thuận, ở hội thảo tại Qui Nhơn cũng cho như thế, về “Chàm” và “Tết Cham”. Dù ở diễn đàn này, tôi đã minh giải rất rõ:
– “Chàm” không miệt thị Cham. Tôi dẫn chứng, bài thơ “Apsara vũ nữ Chàm” viết năm 1980, in trong Tháp nắng-1996; tiểu luận khoa học ““Ca dao, tiếng hát trữ tình của dân tộc Chàm”, đăng tạp chí Văn học, số 4, 1994.
– Rija Nưgar mới là “Tết” của người Cham, còn Katê hay Ramưwan thì không.
Quy định của Nhà nước tác động đến lối nghĩ của quần chúng lẫn người hiểu biết là vậy. Dù biết sai, nhưng để có lợi, ta vẫn chấp nhận cái sai ấy. Vậy làm thế nào?
Tại sao phải là “tết” mới được tiêu chuẩn? “Lễ” truyền thống dân tộc, dùng đúng từ – chính danh, ta giải thích và yêu cầu trên đáp ứng, không hay hơn sao?
Chỉ nhìn văn hóa Cham từ Cham, mọi vướng mắc mới có thể được giải quyết thỏa đáng!