Think big, start small, move fast!
Hồi hỗ trợ nạn Covid-19, sáng sớm tôi nhắn tin đứa cháu rất thân trong làng qua tôi. Tưởng gì chớ, nhờ chuyển giùm phần thuốc đến một gia đình cách Chakleng 7km đang rất cần, cháu không đi, còn kêu: “Ai bảo ‘ngak padoop’, chú đi miết dính có ngày…”
Tôi cười lớn, phải một đỗi mới thôi cười. Tại sao? “Ngak padoop’ là từ dịch ra tiếng Việt khó cực kì. “Làm oai” hay “anh hùng rơm” cũng không chuẩn luôn.
Covid-19, thiên hạ trùm mền, tôi cứ đi – hành đạo, cháu cản không được bực quá mới la thế! Hỏi chớ tôi có thể giận về lối nghĩ nhỏ đó không? – Không! Dân quê thì vậy, cả kẻ có học Cham nghĩ nhỏ tôi cũng không tí ti giận.
5 chuyện tiêu biểu trong thế giới Cham.
[1] Năm 1998, xong văn học, để chuyển hệ qua âm nhạc, tôi mời từ Panrang, Krong, Parik nhiều tên tuổi ngon lành về quê, ghi hình, thu âm… Hơn chục người suốt một tuần, tôi lo tất.
Katê năm ấy, tôi tổ chức 2 Đêm Âm nhạc dân gian Cham [nguyên bản] đầu tiên tại Chakleng. Mọi người đến đông đủ, riêng một thì không. Sau này bạn tôi kể ấy bảo, “Tội gì mà đi “làm mặt” ‘ngak bbook’ cho Phú Trạm!” Nghe mà hỡi ơi luôn.
Xứng đáng làm đại biểu cho lối nghĩ nhỏ lẻ.
[2] Vụ Ghur Raneh, tôi và bà con đang đấu đến hồi quyết liệt, thì sáng 20-3-2014 Champaka.info viết bài chống Nguyễn Văn Tỷ vì lỗi… chánh tả. Ba ngày sau, tôi đáp bằng bài “Nói giúp cho thầy Tỷ” đăng Inrasara.com. 23-3-2014, thì có người cho tôi bênh thầy Tỷ.
Là lối nhìn đã ngắn lại bé. “Nói giúp” để thầy cùng anh chị em tiếp tục đấu việc CHUNG việc lớn, chứ không nói cho RIÊNG thầy.
[3] Mưdôn gru Pot được mời hướng dẫn về Damnưy trong chương trình Lune Production ở Hội An, ghé Kiều Maily được nhà thơ này tút vui vẻ.
Một chức sắc trẻ tập sự VẼ BÔI mặt vị kia đưa lên FB mỉa mai, tôi mới có bài phân tích chấn chỉnh. Một anh cho tôi bênh KM, mèng!
Đó là cách nghĩ vừa hẹp vừa cạn.
Nguyên tắc của tôi xưa nay: Bảo vệ Halau janưng Cham CHUNG, bất kì.
[4] Tiến sĩ Đại học Paris VII Nguyễn Văn Huy viết bài “nghiên cứu khoa học” về Fulro đề cập các nhân vật Cham trong đó có Hani, đăng tạp chí CPK, với nhiều chi tiết bịa đặt nguy hại đến CHUNG.
Dành nguyên tháng về quê phỏng vấn các nhân chứng đang sống, tôi viết phản biện đăng 3 website lớn, ông tắt đài. Thế mà một Cham kêu tôi viết bênh… vợ!
Đích thị là lối nghĩ nhí!
[5] Xa hơn
Ra đặc san Tagalau, tôi có thư và cả trực tiếp mời mọi người cộng tác, tuyệt đại đa số cây bút Cham tham gia, riêng 3 vị khoa bảng thì không. Mắc mớ gì giúp Inrasara nổi tiếng, – một vị nghĩ cắc cớ kiểu vậy chớ.
Trong khi tiến sĩ Phú Văn Hẳn có ý làm cái tuyển về Văn hóa Cham tại TPHCM, kêu gọi hôm trước hôm sau tôi nộp ngay 3 bài, vui vẻ!
Trở lại câu chuyện Covid-19, sau đó tôi nói với cháu thương yêu ấy:
– Bà con trong và ngoài nước, anh chị em Cham lẫn Việt tin tưởng và nhờ đến Sara, nếu cei không ‘padoop’, không “đi miết” thì đợi ai “cưỡi ngựa” về giúp cả đống sinh linh đang bị nạn đây.
– Cháu lo cho chú thôi…
Vĩ đại và nhỏ bé chỉ cách nhau nửa bước chân, dịch chuyển cách nghĩ xíu thôi, chắc chắn bạn sẽ… lớn.