“Nằm ngoài chân trời đếm đo được mất/ tạ ơn làm cho ta lớn lên”
(Lễ Tẩy trần tháng Tư-2002)
Hôm trước bạn trẻ hỏi tôi, cháu thấy vài người được cei giúp lại luôn đi nói xấu cei sau lưng. Tôi trả lời vui: – Nói xấu thôi mà. Cháu nhớ là đừng méc cei chuyện thị phị thế này nữa nhé.
Không trả lời thẳng câu hỏi, tôi kể…
[1] Năm 1999, Hani xin Sứ quán Canada 350 triệu làm hệ thống nước sạch cho Chakleng. Khi ấy, đó là một khoản tiền rất lớn. Tiền không phải tiền mình mà được lợi chung, cấp thiết cho dân làng và cả cho gia đình mình nữa, vậy mà họp làng nẩy ra 4-5 ông chống đối. Nguyên do xuất phát từ tâm lí, sợ Hani nở mặt!
[2] Năm 2013, đấu tranh vụ Ghur Raneh đang hồi gay cấn, Cham các nơi viết bài đăng Inrasara.com ủng hộ, ở đó thầy Nguyễn Văn Tỷ có hai bài. Không giúp thì chớ, một ông chỉ vì ghét thầy Tỷ mà viết bắt bẻ 1 lỗi chính tả [sic] rồi xài xệ thầy.
Lại tâm lí, không muốn người khác thành công, dù thành công đó mang lại lợi ích cho cả 7 palei Cham Bà-ni!
Đó là chuyện cộng đồng, riêng vụ việc liên quan đến tôi thì bát ngát. Việc tôi làm lợi chung thì không nói, ngay tôi giúp riêng cũng bị cá nhân ấy trở cờ nữa là! Biết, tôi “sapa”, đơn giản bởi tôi… hiểu.
Ghur Raneh xong, gặp mặt các vị chức sắc Bà-ni, tôi nói:
– Đừng cảm ơn Sara, tôi lên tiếng với tư cách một trí thức, việc thành là ở bà con.
Vụ Dự án Nhà máy Điện hạt nhân, khối trí thức Việt và nước ngoài ca ngợi tôi [ở Nhật còn in tờ rơi gọi tôi nhà lãnh đạo mở đường đấu tranh thành công nữa! – tôi bảo họ sửa], tôi nói:
– Tiếng nói của cộng đồng Cham chỉ như giọt nước làm tràn li thôi.
Tôi kể mấy chuyện đó ra ở đây, chẳng phải kể công sao!? – Không, nó như là BÀI HỌC. Cho anh chị em Cham, và cho chính TÔI [xem thêm tút: “Chàm mình vẫn còn khờ lắm”-2020].
Còn đây là bài học khác:
Trao Giải thưởng Phan Châu Trinh, nhà văn Nguyên Ngọc nói đại ý, không phải người nhận giải mà chính chúng tôi Ban tổ chức phải nói lời cảm ơn các tác giả được giải.
Bậc đạt nhân quân tử thì vậy, còn hạng trung nhân khi nhận quà tặng, cần nói lời cảm ơn, bởi “tạ ơn làm cho ta lớn lên”.
Chớ sinh linh không chịu lớn, thì đó là vấn đề của… họ!