[hay: Lão, Phật đến Chay Mala, và Quang Nùn]
1. “Đạo khả đạo phi thường đạo, danh khả danh phi thường danh”, là Lão Tử chỉ mới đạt quả vị A-la-hán. Cụ bỏ đời đi sau khi để lại Đạo Đức Kinh – là phải.
Tất Đạt Đa thì khác: “Phật thuyết Bát nhã Ba la mật tức phi Bát nhã Ba la mật thị danh Bát nhã Ba la mật”, Đức Phật làm Bồ-tát quay trở lại bờ này, cứu độ chúng sanh.
Đó là biện chứng đạo. Từ biện chứng đạo sang biện chứng đời…
2. Siêu sao dư luận viên Quang Nùn thì ghê rồi, cộng đồng Việt Nam chỉ muốn đá đít cái cho bõ ghét. Đó là nhìn Quang Nùn ở cấp độ một.
Cấp độ hai, như anh Mặc Lâm (RFA) cho cách Quang Nùn làm là rất phản tuyên truyền.
Dấn thêm một bậc, tôi nhìn Quang Nùn là nghệ sĩ hậu hiện đại. Lối nhìn này bị dị ứng khắp nơi, thi sĩ Lê Vĩnh Tài cho biết. Và chính anh Lại Nguyên Ân dù khoái lối phê bình của Sara cũng chưa chịu (xem Văn chương Tan rã, 2019).
Thời trai trẻ Cham nào bị chọc “thằng Hời”, đánh lộn là cái chắc.
Ở cấp độ quần chúng là vây. Cao hơn, người biết điều thì sapa với suy nghĩ “bọn nhóc mất dạy”. Tôi khác hơn – đã kể, xin tóm. Khai lí lịch, tôi viết: “Dân tộc Hời Nhome, quốc tịch: Việt Nam”. Thế là sự vụ được hóa giải nhẹ lông hồng. Qua đó đám mang thói chọc quê cũng xong phim.
Sự cố Văn hóa Nguyễn Thành Thống, cộng đồng Cham nhất là giới trí thức giận quá trời giận, mươi năm sau nước chảy qua cầu vài người vẫn chưa thôi giận, chỉ muốn giập ấy cho nát bấy. Ở “trong” là vậy, tôi “bước ra ngoài”, thấy đó chỉ là một thứ phức cảm trẻ con không hơn không kém.
Sau đó tôi còn “vượt lên trên” để khai thị anh, rằng: Bản thân ông anh chỉ là hạt bụi mịn, và kiến thức thu lượm được là bụi mịn của bụi mịn kia, ông anh à.
Vậy thôi cũng đủ tắt nắng.
3. Trận bóng Ghur Raneh năm 2014, cổ động viên Cham hò hét “cho nước” ‘brei ia’ đội nhà vào thời điểm sống còn. Ở đó đội hình gồm: Inrasara tiền vệ tổ chức, Chay Mala tiền đạo cắm, Nguyễn Văn Tỷ tiền đạo lùi. Rồi có cả Chang-zô bên cánh phải, Kiều Maily tiền vệ nhỏ con cánh trái, Từ Công Nhượng libero…
Thế trận đang áp đảo thì nhóm nhỏ CPK chơi xỏ méc trọng tài là “tiền đạo lùi Tỷ” dùng tay chơi bóng. Lại là người thuộc phe mình, hỏi có chán hôn?!
Inrasara chạy tới trọng tài bàn: “Nói giúp cho thầy Tỷ”.
Ừa, ông ấy tiền vệ tổ chức thì vậy, chớ Chay Mala chơi kiểu khác, vui nhộn đáo để [xem P.S.]
Kết. Ba cấp độ: “ở bên trong”, “bước ra ngoài” và “vượt lên trên” không phải là kiểu huề tiền, hay hòa cả làng – mà là quay trở lại bở để khai thị cho chúng sanh đang ngụp lặn giữa bao nỗi hỉ nộ ai lạc cõi người.
Giải quyết là giải quyết cho quần chúng, còn bản thân ta phải là kẻ bước ra ngoài nó và vượt lên trên nó. Chỉ thế thôi, ta mới không bị nhấn chìm vào bể khổ của tục lụy.
P.S.
Chay Mala: BỚ BÀ CON, TIỀN ĐẠO TỶ DÙNG TAY CHƠI BÓNG!
Inrasara.com, 2014.
Mấy hôm nay trời xui đất khiến sao đó, ông Inrasara nổi hứng tổ chức trận cầu tranh tài, giữa Đội Champin-01 với vài Đội Lạ, ở sân trung lập gọi là Inrasara.com.
Trận cầu có mòi hấp dẫn ngay khi bóng lăn. Từ sân Đội Lạ, tiền đạo lùi Tỷ giành được bóng. Anh chuyền bóng cho Chay Mala, nhưng trung phong cắm này để mất bóng rồi. Nguy quá! May, bóng bật đến chân Kiều Maily. Ở góc trái, tiền vệ cánh Chang-zô tức tốc chạy tới nhận đường chuyền từ tiền vệ nhỏ con này. Ngay tức thì, hậu vệ Đội Lạ bao vây lấy Chang-zô, không cho anh tiếp cận khung thành. Tiền đạo Tỷ liều lĩnh xông vào giúp đồng đội phá vòng vây, tiếp bóng từ chân Chang-zô. Anh đi bóng vào khu cấm địa đối phương…
Nguy rồi, anh đi bóng qua hai hậu vệ Đội la… Bỗng nhiên, có tiếng hô rất to:
– Ông Tỷ chơi bóng bằng tay… chơi bóng bằng tay…
Trọng tài thấy không việc gì, vẫn cho trận đấu tiếp tục. Tiếng hô càng to hơn:
– Ông Tỷ phạm luật...
Tiếng kêu phát ra từ cổ động viên Đội Champin-01. Rồi, từ nhóm cổ động viên Champin01, vài tiếng kêu phụ họa:
– Ông Tỷ chơi bóng bằng tay…
Lạ quá! Ông khựng lại: Chính cổ động viên đội nhà mà… Hay mình đã để bóng chạm tay? Bởi chưa có tiếng còi của trọng tài, ông co chân lên tính sút… thì bỗng: T…u…ý…t…
Cầu thủ Đội Champin-01 bao vây trọng tài, tranh cãi quyết liệt. Ông này liền chạy qua trọng tài bàn đang cầm camera trong tay (sân nhà Inrasara.com tiến bộ vượt bực, xử lí sự cố bằng kĩ thuật hiện đại). Cuối cùng, ông lắc đầu, lẩm bẩm:
– Mình sai rồi…
Dẫu sao đường banh đã lỡ, xin lỗi tiền đạo Tỷ sau vậy, ông nghĩ, vẫy tay cho thủ môn Đội Lạ phát bóng lên. Trận cầu còn hứa hẹn nhiều pha gay cấn…
___
Lời bàn
Mục đích của trận bóng đá là tấn công ghi bàn. Nhiệm vụ của cổ động viên là cổ động cầu thủ ghi bàn, mang thắng lợi cho đội nhà. Ai dè, chỉ vì mang tâm ghen tị vụn mà nhóm một nhóm nhỏ cổ động viên Champin-01 đã đá đểu anh em.
Nếu cầu thủ nhà có lỡ để bóng chạm tay, mình im đi có hay hơn không. Đẳng cấp như Henry còn dùng tay cứu tuyển Pháp cơ mà.
Đằng này tiền đạo lùi Tỷ không phạm luật, mà ta đi “báo cáo” anh thế thì còn gì là cổ động viên. Anh em dưới sân mất hứng, còn đánh đấm gì được nữa. Thù vặt làm hỏng việc lớn là vậy.