Đấy là tôi bắt chước lối nói của Jaya Mrang trong một ca khúc: “Abih drei anưưk Cham patook gila ô thau abih/ ginrơh Cham jaang lihik…” (Mọi Cham hôm nay khờ dại không hiểu gì/ mà linh thiêng xưa cũng đã mất). Trong khi chính tôi cũng chẳng khôn ngoan là bao. Được cái, làm bất cứ chuyện gì tôi đều nghiên cứu kĩ, với châm ngôn: Trong các giải pháp luôn có một giải pháp tốt nhất.
1. CHUYỆN MỚI
Vụ “cướp nhà” vừa xảy ra ở Hữu Đức – Ninh Thuận, có 3 người gửi link nhờ tôi đưa lên RFA. Bà con làm như tôi quen lớn lắm. Tôi nói, thứ nhất: Ở Việt Nam hiện nay, đó là chuyện ngày thường đến bình thường, nên báo lớn “quốc tế” không chú ý. Thứ hai, việc người nhà hay quần chúng chưởi, tôi không ý kiến; riêng trí thức Cham, phải có người xung phong giúp gia đình tìm cách giải quyết vụ việc. Khi họ bị oan ức đến không thể chịu được, và cộm lên, Sara mới can thiệp.
Vấn đề là: Ai sẽ đứng mũi chịu sào? Còn nếu các bạn xúm vào chưởi mà không làm gì thì sự vụ không đến đâu cả.
Chuyện khác. Một nữ Cham trẻ làm công nhân tỉnh xa, gia đình khó khăn, đi vay tín dụng đen đến đổ nợ để rồi suốt ngày bị dọa. Và kêu… cei Sara giúp!
Tôi bảo, gửi hết chứng từ cho tôi xem. Thứ nữa: Làm chung Cty hay chỗ ở còn ai quen thân để hỗ trợ nhau không? Tại sao? Bởi chớ để rơi vào thảm cảnh thanh niên Cham đơn thương độc mã “tự thiêu” ở Biên Hòa như hồi tháng 4-2013.
Còn kêu Sara giúp tiền, chính đằng ấy đang nhờ người ta hỗ trợ để làm việc cộng đồng mà!
2. Xét vụ việc đã qua, xem Chàm mình khờ khạo thế nào? 5 thứ khờ chính [ôn tập để rút kinh nghiệm]:
KHÔNG BIẾT THỎA HIỆP
Vụ “Kut Boh Dana” suôn sẻ đến 95%, chỉ vì bà con quyết “thà chết chớ không hàng” nên xôi hỏng bỏng không. Ta chẳng được gì mà còn mất rất nhiều, để đến nay vụ việc vẫn còn là một vấn đề nhức nhói.
HẤP TẤP NÔNG NỖI
Vụ “cháu Nghĩa mất tích”, gia đình nhờ tôi giúp, Đến đoạn quan trọng nhất lại không nghe tôi, mà tùy tiện làm. Cuối cùng tiền mất, mà đứa con yêu cũng chả thấy đâu. Mãi sau, khi Nghĩa về nhà, bà mẹ mới xin lỗi tôi bởi quá lo mà lỡ khờ.
THIẾU HIỂU BIẾT
Ở Phước Nhơn, vụ “Trường Mai Thúc Loan”, bà con phon kêu tôi về hỗ trợ. Ở đó có chi tiết mang tính bản lề, chủ xị không nghe ý kiến tôi, đã đưa ra một bằng chứng tự chống lại mình. Rồi hỏng tuốt!
Thêm thiếu hiểu biết khác.
Hàng chữ “Hội đồng Sư cả Hồi giáo Bà-ni Ninh Thuận”, Cham muốn thay “Hồi giáo Bà-ni” thành “Bà-ni” là chuyện dễ ợt. Vậy mà do người cầm cờ không hiểu tâm lí Cham, cố chạy và đã chạy lạc, cuối rốt là hỏng bét. Sau này, một vị trong Hội đồng gặp tôi trách anh quá trời.
CHỦ QUAN DO THIẾU THÔNG TIN
Vụ Acar Thượng, do thiếu thông tin mà một Chiêm nữ đã hô lên đó là sự kiện nóng mà mọi Cham cần lên tiếng, bản thân Sara lơ là bị cho là vô tình, vô trách nhiệm. Sau rốt khi sự vụ vỡ lở mới biết đó là tin nóng giả! Kẹt thế chứ.
SỢ KHÔNG ĐÁNG SỢ
Vụ Trường DTNT Ninh Phước, ba giáo viên Cham do “hay nói” về tiêu cực nội bộ mà bị cho thôi việc. Kêu cứu, tôi bảo: Các bạn đưa đơn lên Sở đi, khi không được cứu xét cei Sara mới can thiệp. Vậy mà chả ai động bút.
Tôi nói, các bạn bị “đuổi” là mất danh dự rồi, thêm món mất việc, các bạn còn gì nữa mà sợ? Lẽ nào nhà văn Inrasara phải làm đơn thay các bạn?
Do sợ, dù “quan lớn” đã bị thuyên chuyển, nhưng ta mất việc cứ là mất việc.
Nhiều, nhiều nữa. Để có thể giải quyết rốt ráo một vụ việc, làm gì?
Thiện chí và không vụ lợi, thiếu món này thì đừng làm gì là hay hơn.
Thành thật, chớ bày trò lừa chính quyền hay đối tượng nào bất kì.
Hiểu biết, nghiên cứu kĩ sự vụ, lấy thông tin từ nhiều phía khác nhau.
Bình tĩnh, khôn khéo.
Và tới cùng.
Dẫu thế nào đi nữa, cũng nên biết có người có ta, chớ: Ta là ta, mà đâm đầu vào..