[CONSCIOUS REALITIES NHẬN THỨC THỰC TẠI, Hùng M. Dương dịch]

“… Văn bản cuối cùng của cuốn ‘Tuyển tập’ là lời kêu gọi thống thiết của một nhà thơ, nhà phê bình người Cham Inrasara. Ông cám cảnh trước sự thiếu hụt trầm trọng trong việc các cộng đồng Đông Nam Á nhận diện và nhận thức về văn học trong khu vực. Ông nói về cách thẩm định giá trị của các nền văn hóa theo bậc thang từ “trung tâm” đến “ngoại vi” dựa trên tư tưởng của những kẻ cai trị xâm lược (ví dụ như sự đô hộ dưới thời thuộc địa Pháp, quyền lực kinh tế bị chi phối bởi Mỹ, tính chính thống của lịch sử bị can thiệp bởi Trung Quốc). Chính những tiếng nói từ các thế lực xâm chiếm này đã khống chế sự chuyển giao và tiếp nhận tri thức.
Inrasara nhận xét rằng những cây viết ĐNÁ thường nhún nhường và chấp nhận tiếng nói của thế lực xâm lược, đặt chúng lên trên tiếng nói của chính họ. Ông giải thích ngắn gọn về những kí ức tổ tiên ở “Đông Nam Á” từ những kho tàng văn bản huyền thoại rộng lớn và phức tạp trong tiếng Phạn và tiếng Trung Quốc. Và ông cảm thấy xấu hổ về sự sùng ngoại của người dân khu vực Đông Nam Á, đến mức gần như chối bỏ chính nền văn hóa và văn học của chính mình.
Là thành viên của một trong các dân tộc thiểu số lâu đời nhất ở Việt Nam, đóng góp của Inrasara là một tiếng nói đầy sức mạnh để kết thúc ‘Tuyển tập’ này, một cuốn trích yếu bao gồm những bài viết thể hiện nét đẹp trong tri thức nhân loại…”

The final text in this Reader is a passionate plea by Cham poet and writer Inrasara who bemoans the dearth of acknowledgement and awareness of South East Asian literature within the South East Asian community. He speaks of the ‘center’ to ‘periphery’ anxiety of valuing culture according to the conquistadors of power (ie, the colonial rule of the French, economic domination of the US, historical legitimacy argued by China) who have dictated knowledge transference and translation, arguing that far too often the writers of this region defer and accept these voices above and beyond their own.
Inrasara briefly outlines the ancestral memory of ‘South East Asia’ as steeped in the knowing of a vast and complex set of mythological texts in Sanskrit and Chinese, but in the 20th Century he is disgraced at the xenopholia of the South East Asian region at a cost of near disowning its own cultural and literary imagination.
As a member of one of the oldest ethnic minorities of Vietnam, Inrasara’s voice is a powerful presence to close this Reader, a compendium of writings that acknowledges the beauty in all human wisdom…

+
Tại Sàn Art, 2014, tôi có 4 ngày: 2 ngày thuyết trình & 2 ngày làm Workshop về “Cham đóng góp gì vào văn hóa đa dân tộc Việt Nam?”. Nếu in cả ở đây, thì nó chiếm đến 2/3 cuốn sách. Thế nên BBT chọn bài viết khác liên quan: “Văn chương ngoại vi/ trung tâm – từ một góc nhìn: Literature of the Periphery/ Literature of the Center – From a Viewpoint”, từ trang 278-304 trong tác phẩm:

CONSCIOUS REALITIES – NHẬN THỨC THỰC TẠI
SÀN ART & Đại học Hoa Sen đồng xuất bản, NXB Hồng Đức, khổ 15×21, 316 trang + 48 trang ảnh, giá bìa 120.000đ
“Tác phẩm đúc kết Trí/Thức một chương trình bao gồm các bài giảng và các buổi Workshop trong dự án “Nhận thức Thực tại” (2013-2016). Chương trình do Sàn Art khởi xướng và hân hạnh được “Quỹ hợp tác mạng lưới Quỹ Hoàng tử Klaus” tài trợ. Quyển 1 tập hợp 5 tác giả: Prasenjit Duara, David Teh, Nalini Malani, Chitra Ganesh & Inrasara cùng lời giới thiệu của Giám đốc Điều hành: Zoe Butt”.