[hay. Cham: sống sót, tồn tại và 1 cuốn sách]
Giáo dục truyền thống Cham, nam: TRI THỨC, nữ: LÀM GIÀU, chức sắc tôn giáo: ĐẠO ĐỨC. Là 3 cột trụ. Để tồn tại, một tồn tại đầy bản sắc, ba thành tố kia cần được tổng hòa trong mỗi sinh linh Cham.
Đó chính là triết lí giáo dục Cham ở tương lai.
Nhìn qua Do Thái giáo, với cây phả hệ là Abraham, Sarah, Isaac, Rebekah…và Kinh Thánh Hebrew; tôn giáo Cham với Kinh là Agal ‘Ahiêr Awal’ cùng cây phả hệ: Po Inư Nưgar, Po Klaung Girai, Po Bin Swơr, Po Rome, Po Xah Inư, Po Riyak… Họ vừa là con người lịch sử vừa là nhân vật huyền thoại.
Như Do Thái, tôn giáo Cham không truyền đạo và không cho ai vào đạo mình.
Không sai, một tôn giáo thờ phượng Muk Kei ông bà tổ tiên với cây phả hệ là Pô Yang hầu hết là anh hùng liệt nữ dân tộc như: Po Inư Nưgar, Po Klaung Girai, Po Bin Swơr, Po Rome, Po Xah Inư… thì ai thèm vào làm chi!
Chính tôn giáo dân tộc có một không ai ấy, đã ban tặng cho Cham 3 KHÔNG: Nữ không đĩ điếm, nam không mù chữ, cả hai không ăn xin!
Một tôn giáo không tín điều nên không cuồng tín, tưởng đóng mà mở đáo để, thêm món hòa bình và đầy tính nhân văn. Cứ nhìn cộng đồng Ahiêr Awal Bà-la-môn Bà-ni chưa nửa lần xung đột sau gần 4 thế kỉ chung sống, đủ biết.
Một tôn giáo hòa đồng và yêu sự phát triển: Qua 200 năm sau đại khủng hoảng, vài ngàn sinh linh thất thểu, bệ rạc kia mà đã làm nên một cộng đồng Cham Pangdurangga như hôm nay, cũng đủ thẩy!
Do Thái là dân tộc của một cuốn sách!
Đó là Kinh Thánh Hebrew, chỗ dựa tâm linh của dân tộc. Thế nên dù chịu 2 ngàn năm luân lạc và bị kì thị khắp, họ tồn tại và phát triển, cống hiến vô số công trình lớn cho nhân loại.
Còn Cham? KINH, ta có Agal ‘Ahiêr Awal’, hãy cứ để cho ‘Halau janưng’ hành lễ với bộ Kinh huyền bí ấy, mà không cần dịch hay giải [tôi chỉ làm 3 Agal thông dụng nhất].
Đâu là một LUẬN cho quần chúng Cham? Champa mất, luận bị tản mác khắp nơi, vẫn bàng bạc. Bàng bạc huyền ẩn giữa 3 chân kiềng từng làm nên TRIẾT LÍ GIÁO DỤC CHAM: Tôn thờ sự HIỂU BIẾT, quý trọng TIỀN CỦA, và yêu quý ĐẠO ĐỨC [tôi đã phân tích ở bài trước].
Một [1] Kinh và một [1] Luận ấy, là tác phẩm cầm tay, để mọi sinh linh Cham dẫu có luân lạc khắp nơi trên thế giới vẫn không bị đồng hóa, sống khang kiện, nhân ái và sáng tạo!
Bao giờ?!