Giấu, khi ta “khiêm tốn”, khi ta “khôn” [thời gian qua xuất hiện nhiều clip dạy khôn kiểu này], khi ta sợ, và nhất là khi ta… nghèo. Tôi thì không. Không đầu tiên và cuối cùng. Không từ kinh doanh qua đời thường đến cuộc chữ nghĩa…
Nhập cuộc facebook 2014, tôi tút mỗi chủ đề thành serie, ở đó nhiều ý mới và lạ, người rất thân với tôi cảnh giác: khéo bị đánh cắp đó. Tôi khá ngạc nhiên, nhưng bởi bạn nói với thiện ý, tôi ậm ừ cho qua.
Tại sao phải giấu?
Ngay từ 2004, viết cho mạng Chamyouth và Ilimochampa của Cham tại Hoa Kỳ, tôi kể tất tần tật chuyện tôi làm, cả món người ta sợ lộ bí mật nhất là việc làm ăn, buôn bán. Tôi kể ngay khi tôi đang lên, cả ý tưởng và cách vận hành Cty. Sau này tôi kể tiếp thành: “Cham vẫn có thể làm giàu, tại sao không?”.
Năm 2007, mở website Inrasara, tôi càng kể bạo, cụ thể hơn.
Để làm gì? – Cho CHAM BẮT CHƯỚC!
Các bạn thấy đó, xuất phát từ hai lối nghĩ hoàn toàn khác nhau. Bạn lo cho mình, tôi thì khác: Muốn Cham giàu, để cộng đồng cùng giàu; muốn nhiều Cham giỏi, để đỡ đần nhau khi hữu sự.
Rồi khi đã thành đạt, tôi kể các thành tích với những bài học rất thực, vài vị kêu tôi khoe khoang, thiếu khiêm tốn. Có đâu, tôi kể & CHO ngay khi tôi còn vô danh.
Năm 1983, tôi gợi ý biếu tư liệu khủng về ngôn ngữ và văn học cho hai yut Cham, họ không dám nhận.
Năm 1991, tôi biếu không 400 câu tục ngữ, thêm tài liệu ngôn ngữ cho 2 sinh viên Việt lạ huơ lạ hoắc về Chakleng làm khóa luận [chú Đạt Chữ biết chuyện la tôi: khờ!]
Tôi giàu ý tưởng, nhiều chủ đề… tôi cho đi bằng gợi mở, bằng trực tiếp – để các yut Cham “khai thác”. Cầu cho họ làm tốt!
Nhà nghiên cứu Cham một lần lấy nguyên tác phẩm tôi làm của họ, sau đó lấy 70% tác phẩm khác của tôi nữa, tôi im. Bởi, vụ “ăn cắp” đó có LỢI cho Cham.
Tại sao CHO? – Bởi tôi giàu! Giàu, tôi không thể không ban phát. Tài thí – tiền của, thuở tôi “đại gia”; Pháp thí: ý tưởng, tri thức, kinh nghiệm; và Vô úy thí – đứng làm CHẤT TRỤ cho Cham bớt đi sợ hãi.
Như dòng sông cho và đi
cho và đi mất về biển xa
(“Tặng phẩm của dòng sông”-1982)
P.S.
Giàu thì mới cho chứ, hẳn bạn nghĩ thế. Tôi: Cho đi ta mới giàu. HỒ nước, dẫu lớn đến đâu, múc hoài, nhất là qua cái nắng Phan Rang, hồ sẽ cạn. Chớ GIẾNG sâu thăm thẳm thì không, càng cho múc, nước giếng càng thêm trong, và sạch.