[chuyện phản biện, từ Việt Nam đến Cham]
“Tôi nghĩ các cán bộ là người dân tộc thiểu số hay người Việt đang công tác ở vùng đồng bào dân tộc, cần nắm vững chính sách dân tộc của Chính phủ. Nắm vững và dũng cảm thực hiện mà không ngại bất kì thế lực nào, miễn mang lại lợi ích thiết thực cho cộng đồng. Như thế, nếu không sợ những điều không đáng sợ, giới trí thức Cham vẫn có thể làm nên nhiều chuyện” (Inrasara, tạp chí Văn hóa Dân tộc, số 1-2006).
Đó là chính kiến rõ như bàn tay của một trí thức, và tôi đã làm đúng phần việc đó, ở nhiều điểm NÓNG thời cuộc.
[1] Ở thế giới văn chương
Sự kiện HS-Trường Sa, trên BBC – tôi phân tích và đặt câu hỏi: Tại sao sự kiện kì 1-2007, trong khi văn học ngoài luồng sôi động thì các cây bút chính thống im re; mãi kì 2-2011 khi được phép, ta mới ồ ạt làm thơ yêu nước, mà luôn né tránh chữ “Trung Quốc”.
Cuộc hội thảo về Phê bình của Hội đồng Anh 2007 tại Sài Gòn, sau buổi hội thảo, một nhà phê bình với một họa sĩ danh giá cãi nhau tung bụi trên BBC, mãi tôi đưa ra “Biên bản Lập chậm” [hình thức 2 của Phê bình Lập biên bản], họ mới chịu nín: Các bạn đang tranh cãi trên văn bản… sai!
Hội thảo Thơ Mai Văn Phấn & Đồng Đức Bốn 2011 tại Hải Phòng, đọc bài viết của Nguyễn Huy Thiệp chê ĐĐB ít chữ, tôi mới cân đong đo đếm và làm cuộc đối sánh với 4 nhà thơ cùng thời, để chỉ ra NHT cảm tính và hỏng thế nào.
[2] Trở lại thế giới Cham.
Năm ngoái, P-P Văn Ngọc Sáng tố tôi “chia rẽ Cham”, nay thêm nick nữa nhai lại. Đâu là can cớ?
Từ “Sự cố Bà-ni – Jawa lai” bùng ra Ramưwan 2021, nhiều câu hỏi được bà con đặt ra với tôi. Chức sắc Awal, cán bộ Nhà nước, bạn Bà-ni thế hệ mới, sinh viên Việt hải ngoại, và cả bạn Muslim của tôi. Facebook CĐCB tổng hợp thành 10 câu hỏi chính quanh điểm NÓNG này đăng lên, đó là:
1. Thế nào là Bà-ni? (về tính chính danh Bà-ni), 2. Bà-ni không là một nhánh Hồi giáo, tại sao? 3. Có phải Bà-ni làm sai bài? 4. Bà-ni có là độc thần? 5. Tại sao ‘Ahiêr Awal’ tuy hai mà một? 6. Bà-ni và Islam mâu thuẫn thế nào? 7. Tại sao Bà-ni không nên theo Islam? 8. Cham Pangdurangga theo Islam có mất bản sắc văn hóa dân tộc? 9. Tôi & Bà-ni [có phải Inrasara không liên quan gì đến Bà-ni?], Và cuối cùng là 10. Tại sao Cham phải là tôn giáo ‘Ahiêr Awal’?
Là 10 câu hỏi cốt tủy cần đến lời giải đáp thỏa đáng. Tôi với tư cách nhà nghiên cứu và là trí thức được mọi người phó thác và đã nhận trách nhiệm đó.
[3] Nhà văn là kẻ không ngán ngại phân tích vấn đề nóng nào bất kì diễn ra quanh hắn: Bản thân hắn, cộng đồng hắn, đất nước và thế giới hắn sống. Dĩ nhiên ở lĩnh vực mà hắn nắm vững. Phân tích với các dữ liệu có trong tay, và tỏ THÁI ĐỘ.
Trước, P-P Văn Ngọc Sáng tố tôi “chia rẽ Cham”, tôi hỏi vặn lại:
– Một kẻ chuyên chia rẽ Cham, hà cớ 30 năm qua mỗi khi gặp chuyện, bà con lại nhớ và nhờ đến hắn, ở đó đa phần đều ổn – là sao? Im lặng.
[về tôi trong các vấn đề Cham Bà-ni, xin đọc “Tôi & Bà-ni” đối thoại-2”]
Nay nick ảo Trần Quang Trung lặp lại, ám chỉ facebook CĐCB lẫn tôi: “chia rẽ”. Nguyên do “rảnh quá, suốt ngày… làm xáo trộn dân tộc Cham”. Sai!
– Hiện tôi làm nhiều việc: Thơ văn, san định Kinh sách Cham, tư vấn Hội đồng Anh về bảo tồn bản sắc truyền thống dân tộc…
– Lên tiếng về nhiều vấn đề của cộng đồng, ở đó “Sự cố Bà-ni – Jawa lai” NÓNG nhất mà chưa có lời giải.
Ở đây không phải là việc nêu vấn đề, mà là phân tích ấy ĐÚNG/ SAI thế nào.
Tôi rất cần các phản biện thông minh và chuẩn xác, từ mọi hướng.