[hay. Sẽ bàn gì ở hội thảo?]
Phân biệt giữa cải cách và tùy tiện, câu hỏi đặt ra: Làm sao có thể cắt đuổi chủ nghĩa Tùy tiện? Câu trả lời: Ba bên: Đạo, tức ‘Halau janưng’, đời [tín đồ] và trí thức cần ngồi lại với nhau.
Lâu nay do không hiểu nhau, thành phê phán. Muốn hiểu nhau, cần ngồi lại, hội thảo bàn tròn các loại, không thể khác.
Câu chuyện Katê, cũ và mới.
Thời đại thay đổi, do vẫn giữa nếp cũ mà ‘Pô Adhya’ Hán Bằng bị vài trí thức Chakleng tẩy chay, thành không nhìn mặt nhau. Cả sư: Katê phải 7 ngày theo đúng truyền thống, trong khi các Cơ quan Nhà nước hay Công ty cùng lắm chỉ cho Cham nghỉ 3 ngày là tối đa. Xung đột giữa đạo và đời là không thể tránh. Làm sao có thể hài hòa đôi bên?
Nhà văn thấy trước, sợ trước và lo trước.
Sáng nay, nhân Hội đồng Chức sắc Chăm Bà-la-môn tỉnh Ninh Thuận họp bàn về lễ Rija Nưgar sắp tới, tôi xin phép ngồi ghé để bàn về hội thảo sắp tới. Tóm nội dung:
Phần đầu: Cơ sở hạ tầng cho đám tang cũng đã xong qua Sân Đa năng; và khúc cuối: ‘Kut’ Cham ‘Ahiêr’ đã có nhiều cải cách quan trọng, ở đó Kut Gađak – Chakleng đi đầu; riêng khoảng giữa: Đám tang thì chưa, cần có những bước cải cách.
Đâu là công đoạn cần cải cách?
– Vấn đề xung quanh thi hài;
– Thời gian cho một đám tang, và thời điểm cho nghi lễ thiêu;
– Tro hay tinh cốt trán cho ‘klong’?
Đó là 3 nội dung chính đang làm nên dư luận cộng đồng, Inrasara lắng nghe và tạm ban cho mình “quyền” đại diện, đến nói lại cho quý ‘Halau janưng’ biết.
Đám tang, không thể không cải cách. Có vị ý kiến cải cách này sẽ dẫn đến cải cách khác, rốt cùng Cham không còn là Cham. Tôi nói, không phải thế. Bởi cải cách cần theo 4 nguyên tắc:
– Cải cách mà không mất bản sắc tôn giáo: ĐẠO;
– Cải cách nhưng không sai lệch tinh thần văn hóa Cham: tính TRIẾT LÍ;
– Cải cách để hợp thời, hợp lòng người: ĐỜI;
– Cuối cùng, cải cách để đảm bảo lợi ích chung: MÔI TRƯỜNG.
Hội thảo,
Gồm 3 thành phần: Đại diện chức sắc tôn giáo [ao kook], trí thức [ao juuk] và tín đồ.
‘Halau janưng’ cần lắng nghe ý kiến của trí thức, sau đó các vị giải thích mục nào có thể mục nào không thể cải cách.
Hội thảo không phải để QUYẾT, mà là đưa vấn đề ra để cùng BÀN, qua đó HIỂU NHAU, và làm.
Cải cách, cần – nhưng không phải ngày một ngày hai, mà từ từ – như một ý kiến chí lí khác.