Hãy yêu hãy yêu như ta chưa từng
Đứa con đi xa bỏ hoang làng mạc
Mang bụi đất quê hương về miền xứ khác
Và hãy yêu hơn con người chân chất
Sống một đời ôm mang đất – phù du.
(Tháp nắng, 1996)
– Một câu văn của anh đọc mà mình nhớ mãi: “Tôi coi mỗi Cham như sinh linh sống sót đầy thương cảm”. Anh có thể giải thích rõ hơn…
– Rõ rồi còn gì. Sống sót, ông bà tôi, cha mẹ tôi, tôi, cả bạn cũng đâu có khác. Tất cả.
“Xưa dưới cái rây lịch sử khổng lồ
cha lọt sàng
sống sót…”
Thơ Inrasara đấy, chả phải sao?
Hỏi tôi yêu Cham thế nào, là chơi khó nhau.
Dường Bà Trời lúc cấu trúc tôi quên cấy gien thù hận. Hoặc tâm tôi trống trơn, hoặc nó đầy tràn sự cảm thông. Thù hận và muốn trả thù ai đó – không.
Sự thương cảm – nó tràn đến, tràn ngập cõi tôi. Lắm lúc nó khiến tôi đông cứng lại, đến không muốn nói, viết hay làm gì cả. Tôi không chủ trương, không cố ý, không mời gọi. Nó cứ xảy đến, vậy thôi. Với tất cả…
Với người phê phán tôi trên facebook, phê không cần chứng minh, phê chỉ để thể hiện rằng ta cũng hiểu biết như ai; với kẻ bôi xấu tôi sau lưng, không gì cả mà chỉ muốn cho thiên hạ biết “tôi có thua kém gì Sara đâu”. Tôi hiểu tâm lí yếu nhược ấy, và thấy thương cảm họ hơn bao giờ.
Với Tiến sĩ Thành Đài qua bao vụ nổ [không phải không cần thiết] của anh, nhất là qua mấy cãi vả chả đâu vào đâu về bằng giả/ thật của anh; tôi hiểu nỗi niềm anh, và yêu anh. Với Quang Cẩn qua xông xáo hội luận của yut, dù tôi từ chối tham gia nhưng tôi hiểu tâm tư yut, và sự thương cảm kia xảy đến…
Với Champaka qua những phê phán to tát của anh chị em về các cá nhân Cham, về văn hóa xã hội Cham; riêng tôi dù họ có nhiều bài xuyên tạc tôi, tấn công cả đời tư tôi [ôi, ước gì tôi được phê phán bài bản hơn, có đầu tư chiều sâu hơn thì hay xiết bao]; tôi hiểu sự cô đơn cùng bức xúc của người anh em, và càng yêu hơn.
Tôi hiểu tâm thế nhiệt nồng của thế hệ trẻ Cham hôm nay trong nỗ lực đến tuyệt vọng muốn bảo vệ quyền lợi và danh dự Cham, bảo tồn văn hóa Cham; tôi hiểu như hiểu tuổi trẻ tôi đã từng với sự cảm thông đầy tình yêu thương trìu mến.
Nỗi khổ của các bà mẹ Cham, sự bất lực của các cụ già Cham, cái cô đơn của đứa con của Đất chốn tha hương… tôi hiểu và yêu họ hơn bao giờ.
Cái tình này xảy đến với tôi, từ lâu lắm. Tôi từng thể hiện nó đây đó vài lần trong thơ văn. Bàng bạc, chơi vơi. Hôm nay, nó đến, lồ lộ.
Mùa Hè, nằm cô đơn ngoài sân Thang Tông Jaka nhìn vào bao la màu trời đêm, nó lại đến. Tôi thấyngôi nhà trôi đi cùng cây cối trôi đi. Lễ Tẩy trần tháng Tư, Chân dung Cát… trôi đi. Anh chị em tôi, dư ảnh cha mẹ tôi, vợ con tôi và bạn bè tôi trôi đi. Trôi đi tháp Chàm, palei Chakleng với Hầm Mỹ. Muôn vì sao trôi đi cùng trái đất trôi đi. Như hằng hà sa số hạt bụi bồng bềnh.
Mỗi tôi ở lại. Đông cứng rồi tan chảy ra.
Như hạt bụi vô hình chầm chậm trôi qua vô tận không gian và vô cùng thời gian…
Chỉ có nó ở lại. Mãi mãi.