Đám tang Cham ‘Ahiêr’ – ‘thu’ hay ‘that’?-6. THẾ NÀO LÀ CẢI CÁCH?

Năm 2018, bàn về Sân Đa năng ở Chakleng, một bạn facebook cho rằng ở Pajai đã “cải cách” trước đó khá lâu. Không sai! Nhưng đó không là cải cách đúng nghĩa, mà là thay đổi nhỏ lẻ, tùy hứng.

Thế nào là cải cách? Có 4 yếu tố cần thiết: [1] Công cuộc xuất phát từ một Ý tưởng rõ rệt; [2] ý tưởng được Thực hiện rốt ráo; [3] có Quy ước và sự tuân thủ quy ước; [4] cuối cùng là cải cách kia Ảnh hưởng lan rộng.

Chakleng nhiều cải cách, tạm diễn giải 3 cải cách liên quan đến Đam.

Việc chuyển từ ‘Đam that’ sang ‘Đam thu’, do đòi hỏi thiết thực về vệ sinh cộng đồng, một hội thảo được mở ra, bà con đồng tình, từ đó Chakleng thực hiện. Tất cả dân làng đều tuân thủ Quy ước, tuyệt đối không trường hợp phá lệ. Từ đó ‘Đam thu’ lan rộng ra hầu hết các palei Cham Pangdurangga.

‘Kut’: Đáp ứng nhu cầu làm đẹp khu linh thiêng, vừa tránh tình trạng phân biệt đối xử ‘lihin’ và ‘siam’, ‘Pô Adhya’ Hán Bằng đã làm cải cách lớn được bà con họ Gađak và dân Chakleng chấp nhận, sau đó không lâu công cuộc ảnh hưởng cả cộng đồng. ‘Kut’ được hiện đại hóa, ‘klong’ sinh linh Cham lành và không lành ‘siam’ và ‘lihin’ được hội về ‘Kut’ chính, chỉ phân biệt bởi một tấm ván vô hình!

Ráo riết hơn cả là việc cải cách sân làm đám tang gọi là Sân Đa năng ở Chakleng.

Đầu thập niên 1970, ở Chakleng và các làng Cham được chính quyền tài trợ xây nền đám [Chakleng có 2 nền] cùng vài vật dụng cần thiết, cuối cùng bị dở bỏ. Sau đó các làng cũng có vài “cải cách” nhỏ, rồi chỉ dừng ở đó không hơn.

Sân Đa năng Chakleng xuất phát từ nhu cầu lớn, qua nhiều cuộc họp và quyết, cuối cùng palei đã dựng nên một cụm công trình tổng hợp, gồm: Sân lớn đủ lắp ráp 3 rạp cho một đám, Khu vệ sinh và Nhà Trang điểm, Hầu hết dụng cụ chính cho đám, cùng tất cả Trang thiết bị cần thiết.

Sau hai năm, đã có vài palei lên kế hoạch nhân rộng mô hình này.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *