[hay: Người Cham cực dễ tính]
Ở tút “Hiểu biết để phát triển để hiểu biết”, khi tôi cho sự cố xảy ra do “thiếu hiểu biết nghiêm trọng”, một bạn văn nhắn tin: “Họ hiểu, nhưng cố ý đấy. Sara đùa, Sở VHTT&DL mà thiếu hiểu biết sao?!”
Phan Rang tôi toàn người quen và thân thiết, nhưng không phải vì thế mà ta im lặng khi biết sự không phải lẽ. Nói là để thông giao, thế nên tôi hạ giọng nhẹ nhất có thể. Cụm từ “thiếu hiểu biết” thì nhẹ hơn “cố ý” nhiều.
1. Người Cham cực dễ tính, nên rất dễ sapa, chuyện dù lớn hay nhỏ.
Hai thập niên qua, tôi đã chỉ ra mấy “Chàm tính” đó, để tạo không gian hiểu biết lẫn nhau giữa các dân tộc trên đất nước hình chữ S này. Thử điểm lại:
– Cham không biết căm thù, giận thì có, chứ không căm thù [bài: “Biết, để giải sân hận”]. Sống xen cư và cộng cư với người Việt hơn hai thế kỉ qua, rất ít xảy ra xung đột mang tính kì thị dân tộc. Có, nhưng cực hiếm – là vậy.
– “Thực sự, Cham muốn gì?” – Phục quốc ư? – Chỉ có điên!
Xin trích lại phần kết tút đăng mươi ngày trước:
“Khi lịch sử Cham thôi còn bị bưng bít hay xì ra một cách nhỏ giọt và méo mó, khi di sản văn hóa Cham không còn bị xâm hại, khi đức tin tôn giáo Cham không bị làm tổn thương, khi Cham nhận được sự ứng xử công bằng, là lòng người Cham về. Khi sinh linh Cham không còn bị theo dõi, bị chèn ép, bị chụp mũ là lòng họ về. Về trọn vẹn.”
– Sinh hoạt cộng đồng Cham gắn liền với tôn giáo, mà tôn giáo ‘Ahiêr Awal’ Cham được hiểu qua giới chức sắc ‘Halau janưng’ và tín đồ chứ không phải áp đặt bởi nhà khoa học hay chính quyền.
2. Sở VHTT&DL có hiểu biết về các kiêng kị của tôn giáo Cham không, nhất là đức tin tâm linh Cham liên quan đến tháp? Ở đây tôi không thay mặt các vị để nói có hay không.
Năm 2012, Ngày Hội Văn hóa Dân tộc Cham ở Ninh Thuận cũng tổ chức khu vực tháp Pô Klong Girai, hay và đẹp. Bà con Cham và khách thập phương ủng hộ.
Còn…
Vẽ bậy lên thân tháp, đốt nhang mù mịt trong lòng tháp?
Diễn thể dục thẩm mĩ trước cửa Kalan?
Cất “chòi” giải khát trước cổng lên tháp?
Tất cả – KHÔNG!
Tổ chức ăn uống cho cả khối lớn du khách ngay khu vực tháp, càng không.
3. Sở VHTT&DL không biết, tại sao không chịu hỏi? Các nhà nghiên cứu văn hóa Cham và về Cham, Hội đồng Chức sắc tôn giáo Cham, cán bộ là người Cham hoạt động ở các cơ quan văn hóa Tỉnh, Huyện…
Tại sao không?