[‘Tôk mưk’, ‘Đwa apakaal’ & ‘Biyaar wơk’]
Sau đại khủng hoảng, cộng đồng Cham biến động qua 4 “thế hệ”: Sống sót & Ổn định, Đặt nền móng & Chuẩn bị hành trang, Những bước đi đầu tiên, và Cháy.
Thế hệ [0] Sống sót & Ổn định
Kéo dài từ thời hậu Minh Mạng đến thế hệ Ông của tôi.
Thời đoạn này ta đã biết thân biết phận. Từ các vùng miền, hẻm hốc trở về bản quán, Cham chỉ cần sống sót và ổn định đời sống. Ông bà đã làm được.
Sống sót thôi, đã là PHÉP LẠ!
Thế hệ [1] Đặt nền móng & Chuẩn bị hành trang cho thế hệ đi tới.
Đây là thế hệ cực quan trọng. Cha mẹ, chú bác chấp nhận làm cầu nối cổ và kim, truyền thống và hiện đại. Qua đó cho ta biết TA LÀ AI.
”Urang Cham” phác họa chân dung 48 nhân vật. Tạm nêu vài đứa con tiêu biểu:
Bố Thuận, Lưu Quý Tân, Châu Văn Mỗ, Les Kosem, Thiên Sanh Cảnh, Dương Tấn Sở – Thành Phú Bá, Châu Văn Kên, Đàng Năng Quạ, Dohamide, Nguyễn Văn Tỷ, Ja Mrang, Louis Nguy Văn Nhuận, Lâm Nài, Luu Quang Sang, Po Dharma.
Chớ mong cầu thành tựu ở đây, sứ mệnh chính của Thế hệ [1] là Đặt nền móng. Thế thôi, đã đủ. Xin ‘đwa apakaal’!
Thế hệ [2] Những bước đi đầu tiên, là thế hệ tôi.
Tại đây có nhà khoa bảng Phó giáo sư-tiến sĩ Thành Phần, nhà nghiên cứu Sakaya Trượng Văn Món, sáng tạo có Đàng Năng Thọ, Amư Nhân, Trà Vigia, Chế Kim Trung. Mỗi đứa con chọn cho mình một hướng đi, tự mở lối riêng [hay phát quang lối đi hãy còn mờ nhạt trước đó] giữa rừng hoang văn hóa-văn minh dân tộc.
Tôi sinh linh Cham may mắn hơn,
sinh tại Chakleng đất ngàn năm văn vật
cư trú giữa thế hệ (sau Thọ 5 năm, trước Món 10 năm);
tiếp nhận tinh hoa từ Thế hệ [0]: Ông nội tôi dòng Bà-la-môn, ông ngoại tôi thầy cao đạo vừa là thi sĩ [trường ca Ariya Rideh Apwei];
bắc qua Thế hệ [1], cha mẹ tôi nông dân thuần phác, làm việc và chịu đựng;
Không lạ, khi tôi là một tập đại thành. Nghiên cứu, sáng tác, phê bình, diễn thuyết, tổ chức sự kiện, hoạt động xã hội… Tôi vừa là thân cây mọc trên mảnh đất mình, vừa nhận làm đất cho cây cỏ khác mọc.
Tôi đốt lửa, giữ lửa và truyền lửa.
Thế hệ [3] Cháy!
Những Jalau Anưk, Đồng Chuông Tử, Tuệ Nguyên, Amuchandra Luu, Jaka Năng Tuệ Phú, Isvan Campa, Ikan Di Ram, Kiều Maily, Xuan Bao, Jaya…
Bạn có thể cháy, và dám cháy?…