Thế giới chữ nghĩa Việt, với quá khứ – nhiều nguyên do khác nhau, người ta nhân danh “truyền thống văn hóa dân tộc”, hoặc nhấn về hôm nay – lại nhân danh “độc giả”…
Nhân danh là tìm chỗ ẩn nấp, hay lùi vào lô-cốt cố thủ, bắn trả.
Ở thế giới nhỏ bé Cham, vài Cham khi túng thế hoặc đuối lí hay kêu: “Người Cham nói”, “Người Cham tôi nghĩ thế”, hay to hơn: “Triết lí Cham quan niệm thế”…
Phiền, đó là nhân danh… sai. Hỏi vặn kẻ phát ngôn, rằng: Người Cham nào, nói ở đâu, và nói ra sao, bạn sẽ đặt họ đứng vào thế chông chênh dễ đổ.
Thế hệ trước, ở buổi đám, các cụ Cham hay mang sách đến pacoh xakarai (luận đàm triết lí). Đó là truyền thống tốt đẹp thôi có mặt ở thời nay. Hiện, ta đi đám vội vội vàng vàng, rồi về. Chỉ cánh trẻ ngồi lại pamưyôk đam (tạo không khí cho đám), hoặc gầy chầu lai rai hay lôi heo ra chặt. Vậy thôi, hết.
Ở các buổi xưa ấy, có một chi tiết khá thú vị, rằng khi cuộc luận đàm rơi vào thế bí, vài cụ ưa nhất là lôi Akhar taduk ciêt ra phân chứng. Thế là đối tượng tắt đài. Akhar taduk ciêt được xem là “chân lí hiển nhiên” – là vật bảo chứng đáng tin nhất trong các cuộc tranh luận ấy. Ở đó, dù dữ liệu chưa được biến thành thông tin, nhưng không ít người đã biết lợi dụng niềm tin tập thể của cộng đồng, dùng nó làm luận chứng để đánh bại đối phương.
Akhar taduk ciêt nghĩa đen là “sách [chữ] đáy chiêt”, là bản chép tay cổ, càng cổ càng quý, quý nên được đặt dưới đáy chiêt. Cha ông Cham lấy “nguyên gốc” ấy nhân bản trên loại giấy mới hơn, để dùng. Còn lại, khi cần tham khảo, họ mới sử dụng đến.
Xưa là vậy, ngày nay khi tầm hiểu biết của cộng đồng đã phát triển ở mức đáng kể, vẫn có không ít sinh linh xài chiêu ấy. Tranh luận về Akhar thrah, về ngôn từ, hay vấn đề liên quan, có kẻ vận đến “Tư liệu Hoàng gia Cham” để gây căn cứ địa.
“Tư liệu Hoàng gia Cham” thì ngon rồi. Nhưng chính xác DỮ LIỆU ấy đang ở đâu? Có bao nhiêu mủng? Ai đã phân loại, dịch và phổ biến chúng [ít ra phải là phần quan trọng nhất của dữ liệu đó], để chúng thành THÔNG TIN? Mà một thông tin nào bất kì cũng cần đến sự KIỂM CHỨNG.
Nếu chưa làm thao tác căn bản ấy, việc viện đến “Tư liệu Hoàng gia Cham” là một cách dựa hơi, chỉ có thể dọa được kẻ yếu bóng vía, không hơn.