4. Về Rija Nưgar – năm mới CHAM
1. Rija Nưgar LÀ Rija Nưgar của toàn Cham, hỗn dung cả ba hệ thống tôn giáo tín ngưỡng: Cham Dar + Cham Ahiêr + Cham Awal trong một lễ. Đó là THỰC.
Tháng Sakban là tháng Tám Islam, Cham Awal kiêng kị vài điều trong đó có sát sinh (1 vị chức sắc kêu tôi không hiểu tháng Sakban là gì, trong khi vị ấy viết sai chính tả Sakban (!) thì đó là vấn đề của vị ấy, chứ không phải của tôi).
Rija Nưgar thì có sát sinh: Tamư mưnuk tabiak pabe (Vào gà, ra dê). Bởi vậy nên thành chuyện từ nhiều thế hệ qua.
2. Câu hỏi 1: Có vấn đề không? – có. Đó là THỰC. Thực mới nẩy ra tranh luận gay gắt, như Nghêm Xích viết. Và như tôi biết.
Đây là ví dụ gần nhất, ở một Stt tôi viết nguyên văn:
“Năm ngoái có hiện tượng, để tránh Tháng Sakban bên Cham Awal, chức sắc Awal quyết định DỜI thời điểm hành lễ Rija Nưgar qua tháng khác. [Sakban, tháng 8 lịch Ả Rập kiêng (kayam) làm lễ lớn như: Đam mới, Yang Tanưh…].
Câu hỏi đặt ra: Rija Nưgar PHẢI tránh Tháng Sakban, hay Tháng Sakban tránh Rija Nưgar?
Từ xưa có ai thấy cộng đồng Cham cả Ahiêr lẫn Awal bỏ lễ Rija Nưgar vào tháng Giêng Cham lịch không? – Không! Sau Rija Nưgar, cộng đồng Cham Ahiêr mới mời Acār vào làng cúng. Vậy đầu năm bên Awal chưa hành lễ Rija Nưgar, các vị Acār đi vào các palei Cham Ahiêr, có mâu thuẫn không?
Có câu hỏi này bởi năm 2017 đã xảy ra hiện tượng: Palei Katuh làm Rija Nưgar vào tháng 12, còn bà con palei Cang làm đúng tháng Giêng, nghĩa là không theo tinh thần phiên họp của Hội đồng. Thế các palei khác có dư luận bà con không thuận, thì sao?
Và năm nay nữa, thế nào? THAY ĐỔI truyền thống, có nên không? Chú ý: Đây chỉ là các câu hỏi…
[Tôi viết rất RÕ: “Đây chỉ là các câu hỏi…”. TÔI CHƯA CÓ TỪ NÀO PHẢN BÁC HỘI ĐỒNG SƯ CẢ CẢ!]
3. Hai vấn đề ở đây [bạn Nghiêm Xích chưa tách bạch rõ]:
– Chức sắc Awal có vào các palei Ahiêr giết mổ không? – Có . Khía cạnh này bên HĐSC Ninh Thuận cũng không cấm tuyệt. Chỉ có Imưm Tan, và chỉ có lễ lớn như: Đam mới, Yang Tanưh… mới kiêng.
Khía cạnh thứ hai quan trọng hơn:
– Palei Cham Awal có được làm lễ Rija Nưgar không? Đây là câu hỏi lớn, vì chính bà con Cham Awal phản ứng [như xảy ra năm ngoái], cả không ít cấp Acār cũng bất đồng.
Vậy ta nên làm gì? Đây là đề xuất của cá nhân tôi.
Các Palei Cham Awal vẫn được làm lễ Rija Nưgar:
+ như cách ĐÓN NĂM MỚI – là điều dân tộc nào cũng có và cần.
+ nhưng ở đó KHÔNG GIẾT MỐ. Nghĩa là 32 năm khi gặp tháng Sakban & Ramưwan thì Cham Awal làm Rija Nưgar CHAY.
Các bạn nghĩ sao?
*p/s.
Một vị chức sắc Awal vừa phone riêng với tôi đưa ra đề nghị khá hay: Rija Nưgar Cham Awal có 2 cái Kajāng, vậy khi gặp tháng Sakban và Ramưwan, ta chỉ làm 1 – ở đó ta làm CHAY [thay dê bằng cá] như Sara đề nghị. Còn Kajāng thuộc Awal để Mưrôi, ta làm vào tháng Amưram tức tháng Giêng Hồi lịch.
Đây là cách giải quyết vừa đẹp lòng bà con Cham [cả Ahiêr lẫn Awal] về ý nghĩa Rija Nưgar là ĐÓN NĂM MỚI, vừa KIÊNG được cho tháng Sakban.
[Nhà thơ Kiều Kiều Maily vừa tổ chức đón Năm Mới tại nhà, không là khởi động tốt lành ư?]