HÃY THỬ LÀM ANH HÙNG MỘT LẦN
Trong văn chương dân mình, từ tục ngữ ca dao cho đến các tác phẩm nổi tiếng: như Ariya Patauw Adat Kamei hay Kabbon Muk Thruh Palei, quan hệ giữa hai phái được nhắc đến khá nhiều. Lạ là ở đây, tôi thấy có sự thiên vị quá rõ ràng: chỉ có bổn phận, nghĩa vụ của vợ, của mẹ; chồng, đàn ông luôn ở thế cao, thế sướng. Cả Ariya Patauw Adat Likei cũng chả có lấy một câu cụt ngủn dạy chàng cách ứng xử với vợ con!
– Kamei siam binai chai yang
O hu pathang yuw harơk girwak
Đàn bà ví có đẹp như tiên
Không có chồng ngồi cạnh coi như cỏ cú
(Ca dao)
– Pathang pwơc mơy jwai kamlah
nếu chồng có to tiếng, em chớ cãi lại.
– Pathang krưh đih jwai jwak katơng
Chồng đang ngủ, em đừng bước mạnh
– Pathang biai hadiip mơy pơng
Chồng bàn thì phận làm vợ em phải nghe.
Một chiều nghe theo, làm theo; chả thấy tí tẹo nào phận sự ngược lại: chồng đối với vợ – ôi bà vợ yêu quý của mình. Nhận thấy sự thiếu sót đó của cha ông, tôi mạo muội nêu vài đề xuất, gọi là cho có sự thăng bằng (chứ chưa đòi công bằng cho to chuyện). Bởi kém thơ nên tôi xin mạn phép gợi ý bằng văn xuôi. May ra sau này có nữ sĩ tài năng diễn ca mà phổ biến cho cánh mày râu đọc để tỏ tường.
1. Cùng làm đồng áng (hay cơ quan) về, thay vì ngồi nhấm nháp trà đặc với vểnh râu tán dóc, chàng cần học san sẻ với nàng chuyện bếp núc, nếu không muốn nàng ngất xỉu.
2. Trong các trận lai rai, yêu cầu chàng hạn chế phá mồi mà nên dành phần kha khá cho vợ con, khéo họ sẽ bị suy dinh dưỡng cấp ba rồi trở lại liên lụy tới mình.
3. Nên dừng ở đứa con thứ ba hay tư để còn giữ eo cho nàng; chả có ai dám bảo chàng bất lực đâu. Ví có sợ như thế, hãy ra tay thực hiện nghĩa vụ thứ tư.
4. Có việc ra ngoài chung, hãy giành xách gói to hơn giúp nàng; nếu thấy tiện thì hãy cứ ôm luôn cả hai gói, chứ đừng phó mặc nàng gồng mình phận liễu yếu tội nghiệp.
5. Hãy dành cho con gái quyền học cũng ngang bằng con trai; bởi chính phụ nữ giữ xã hội Chăm tồn tại lâu nay; và bổn phận tề gia (đình) nặng nề cũng chả kém gì trị xã hội đâu.
Quá tam ba bận! Vậy mà tôi đã nêu một lèo đến 5 sứ mệnh vĩ đại, như thể làm khó dễ quý ông, e quý ông không nhớ xuể để mà thi hành. Xin khất lại số Tagalau sau!