Chữ “quê nhà ” phải được hiểu là ở quê hương, nơi đó có mái nhà của mình. Vì có một mái nhà nên khi lưu lạc đất khách quê người, trong ta luôn dậy lên nỗi hoài hương. Nỗi hoài hương vẫy gọi ta trở về, để được đặt bàn chân lên thềm, ngắm chìm hồn trong những kỷ niệm đã trở thành linh hồn của mọi nơi nằm, đi, đứng.
Căn nhà có thể rộng, lớn, nhỏ, hẹp nhưng những kích thước ấy phải mang linh hồn đầy đủ của mỗi đời người mới khiến mình tìm được sự yên lành khi trở về.
Một căn nhà, khi có điều kiện thường phải là một phản ánh gần như trung thực tâm hồn của con người cư ngụ trong nó.
Người khách lạ đến nhà chỉ cần ngắm nhìn lối kiến trúc, cách thức bày biện nội thất, có thể biết ngay chủ nhân thuộc tầng lớp nào của xã hội, sự yêu thích, tâm hồn chủ nhân.
Trong những ngày bão tới, nắng cháy, mưa dầm, không thể nào không thấy trong lòng gợn lên một nỗi biết ơn thầm kín dành cho người đã nghĩ ra một nơi cư trú cho con người.
Không có bất cứ một sinh vật nào trên mặt đất này mà không có một nơi chốn ngụ riêng. Từ loài có cánh cho đến loài đi trên mặt đất rồi loài bơi lội dưới biển, sông.
Con người do sự thông minh thiên phú đã biết biến nơi cõi tạm này thành một trú cư trú đầy huyền hoặc. Nhà cửa đền đài cứ theo thời gian mà lung linh, biến hóa thay hình, đổi dạng theo sự sáng tạo của con người.
Mái nhà là một tiếng có âm vang tình cảm sâu kín trong lòng mỗi con người. Chỉ có ở đó mình mới tìm thấy mình trọn vẹn nhất. Đó là cái nôi thứ hai ru mỗi đời người khi lớn lên. Vì vậy mọi người phải cố gắng giữ hòa khí gia đình, đừng bao giờ biến mái nhà ấy thành một địa ngục. Vẫn có những kẻ từ bỏ mái nhà đi không một chút tiếc thương, nhưng kể từ đó trong tâm hồn người ấy không bao giờ còn tìm thấy sự bình an nữa.
Rời bỏ mái nhà để ra đi cũng như rẫy một tình yêu. Mái nhà ở lại hoàn toàn vô tội. Mái nhà vẫn bao dung mở vòng tay đón người trở về, nhưng người ra đi thì không bao giờ kéo được mái nhà theo đi với mình.
Có được một mái nhà riêng trong lúc sống là một hạnh phúc. Nhất là mái nhà ấy là hình ảnh của chính mình.
Trong những ngày cuối năm này tôi cùng mấy người em đến ngôi mộ của Ông tôi. Mộ là một thứ kiến trúc dành cho người cư ngụ không còn sống. Thường ở các ngôi mộ làm theo một cách đồng dạng, đó là một ngôi nhà tập thể cho những người đã khuất. Ngắm nhìn mà lòng ngậm ngùi, thấy sự vô nghĩa của cuộc sống, cái chết càng vô nghĩa hơn. Ai cũng có một lần chết, có điều phải chết như thế nào cho cuộc sống có ý nghĩa.
Có một kiến trúc sư cũng vì nỗi buồn đó, đã tự mình biến tất cả các ngôi mộ trong nghĩa trang mà anh có người thân đã mất thành những tảng đá ghép đầy mĩ thuật. Và từ đó nghĩa trang đã trở thành vườn chơi cho trẻ em. Người sống và người chết đã có sự giao lưu mới và cuộc sống trở nên nhân ái hơn.
Tôi mong ngôi mộ ông tôi cũng vậy, nhờ những người bạn kiến trúc giúp thể hiện trên bản vẽ những ý nghĩa của tôi và cũng là tâm hồn của chính ông tôi, chúng tôi đã có giường nằm cho ông thật nhàn nhã, nhẹ nhàng và thanh thoát. Đó không phải là ngôi mộ mà chỉ là nơi an nghỉ của một con người, ở đó không có dấu vết u ám của cái chết mà chỉ là lời từ biệt của một con người.
Kiến trúc không phải là cái đẹp mà còn phải mang trong nó lòng nhân ái nữa. Nghĩa là cái đẹp có tâm hồn.

*
Trong Tagalau6.