Cham có 2 từ: THANG [viết theo Akhar thrah: ‘sang’]: “nhà” và PATHANG: “chồng”.

Thuở học sinh, thầy Tài dạy Anh văn ham biết tiếng Cham. Đám trẻ chúng tôi bày, và thầy tập nói. Một hôm thầy nổ: “đi nhà”, khiến mấy đứa cười phá lên. Không khó hiểu! “Nao’: “đi”, ‘thang’: “nhà”, vậy ‘nao thang’ là “đi nhà” thì đúng rồi, có sai đâu.

Đó là chỗ tinh nghĩa của ngôn ngữ mỗi dân tộc.

Đám trẻ chơi ngoài đồng, mẹ kêu con về thì: ‘MAI thang mek anưk’: “Về nhà đi con”. Còn khi bảo mấy đứa khác “về”, thì: ‘Dôm kamôn jang NAO thang mek’: “Các cháu cũng về nhà đi”.

Cùng là “về nhà”, Cham có 2 từ để dùng cho hai tình huống khác nhau, Việt có mỗi một.

Nhà là nhà mình, khi đi xa hay qua làng khác thăm bạn, ta muốn về thì nói: ‘Dahlak nao thang nhưk’: “Tôi về nhà nhé”.

Cả vụ lớn như đến trần gian này sống [tạm, hay đi buôn], lấy vợ cưới chồng, khi hết hạn đời người, ta cũng về. Lúc chia tay với người đầu ắp tay gối, ta nói:

‘Kau NAO thang kau min juk phik

Kloh thun ikak, thang thei thei WƠK’

“Ta về nhà ta đây, tình ơi

Năm buôn đã mãn, nhà ai nấy trở về”.

[Ariya Nau Ikak, Trường ca Đi buôn]

Vậy là Cham có thêm từ: ‘wơk thang’: “trở về nhà”, “trở lại nhà”. Như khi ta nói: ‘wơk palei: “trở về làng’.

Cham chúc nhau:

‘Nao tal cơk wơk tal thang, nao tal glai mai tal sang’: “Đi đến núi về tới nhà, đi đến rừng về tới nhà”.

Ở đây, ta có thể dùng cả hai: ‘wơk tal thang’ hay ‘mai tal sang’ cũng ổn.

Bà con Cham Tây dùng ‘mai sang’ và… thế nào, anh Ysa?