Tôi biết tin ĐCT bị bắt tạm giam vào chiều 7-4-2021, khi cá nhân tôi cũng đang gặp vài chuyện cộm cần giải quyết. Tôi nhận tin nhắn từ nhiều nguồn, có cả yêu cầu cei Sara lên tiếng nữa.
ĐCT là con chim quý, hiếm trong cộng đồng Cham. Với người hoạt động chữ nghĩa càng hiếm nữa. Nó biết thế, nên hứng quá đôi khi nó hót lạc điệu. Thậm chí rất lạc điệu. Cá nhân tôi, hai lần gỡ rối cho Tử.
Tại sao Tử bị bắt? Chẳng rõ. Sự việc liên quan đến đất đai chỉ là tin hành lang. Chưa biết đúng sai thế nào nên không thể nói trước. Kéo nhau đi “đòi người” như vụ Đàng Ngọc Thủy 2016, thì không xong rồi. Thời điểm ấy, họ thả Thủy cho rảnh nợ để đối phó với bạt ngàn chuyện lớn hơn. Làm gì?
– Tìm ĐỐI THOẠI, không cách nào khác.
Ta biết ta ít, ta yếu thế – tôi hay nói đùa: “mạng cùi Cham”, ta cần tìm mọi cách, nhiều hướng để đối thoại. Đối thoại ở THẾ YẾU, chứ không ở THẾ QUỲ. Tôi đã làm thế, và rất… được việc.
Tạm phân đối tượng có khả năng đối thoại/ hỗ trợ làm 4 loài: Bên họ: chính quyền và “nhân dân tiến bộ Việt”; bên ta: cộng đồng Cham và một ít Chàm “không theo cách Inrasara”.
Câu chuyện.
Chuyện đã kể, xin tóm tắt nhanh 5 vụ với điểm nhấn, để làm bài học.
[1] Vụ đất đai 73 hộ ở Văn Lâm 2008. Tranh thủ chính quyền trung ương để nói chuyện với phải trái với chính quyền địa phương.
Bà con kéo ra đường chặn xe Thủ tướng, Champaka đưa tin như đổ thêm dầu vào lửa, tôi kêu gọi đối thoại. 4 bên: Chính quyền Trung ương, chính quyền địa phương, đại diện bà con Cham và tôi – nếu được, ngồi lại nói chuyện.
Không lâu sau tôi nhận cú phon từ “trên”: đồng ý với cách của anh Sara. Họ làm việc [không có tôi], và sự vụ đâu vào đấy: bà con được bổi thường xứng đáng.
[2] Vụ Tagalau 2002. Đấu tranh với chính phe ta.
Tôi đăng “Mỹ Sơn đường về” của Trà Vigia trên Tagalau-2, và gặp sự cố lớn. Đặc san bị ách ở mọi cửa xuất bản. Bị trên nhắc, tôi đổ cho nhà thơ Nông Quốc Chấn là người “chịu trách nhiệm” bản thảo. Ông phon cho tôi, lúc đó có Trà vào chơi ngủ nhà tôi Sài Gòn. Trà nổi xung, thảo ngay 3 trang thư gửi NQC đính kèm… trung ương.
Tôi kêu cháu mang thư gửi tốc hành. Sáng sớm Trà về, tôi phon ngay cho NQC: Bác đọc tham khảo thôi, gửi lên là rách việc. Rách việc, đó là điều chắc chắn. Tôi trì trì tìm đối thoại, lừ đừ một mình chiến suốt một năm rưỡi. Và Tagalau sống!
[Dĩ nhiên Trà không biết bí mật này, cứ để cho chàng nổ].
[3] Vụ Yeah-1 2020. Tranh thủ chính quyền để đấu với “họ”, cả đấu với chính ta.
Sự vụ xảy ra. Tôi và cánh trẻ nhập cuộc. Họ biết sai: Gỡ ngay video clip, xin lỗi, viết kiểm điểm và bị xử phạt. Không chịu, nhiều Cham đòi kiện. Tôi hỏi: Ai kiện?
– Thì cei Sara thảo đơn, bà con kí.
Tôi hỏi tiếp: Kiện thì được gì?
– Một lần để “họ” chừa, không tái phạm nữa.
Tôi nói, trâu mọc hàm dưới! Tòa cũng xử đến thế thôi, nhưng làm gì có phiên tòa cho vụ này, ta thêm thù chuốc oán không cần thiết. Cần biết dừng lại đúng lúc, để còn tranh thủ cảm tình của nhân dân tiếp bộ Việt.
[4] Sự cố Văn hóa NTT 2009. “Dừng lại đúng lúc” có liên quan đến thầy Nguyễn Văn Tỷ.
NTT khi không nổi hứng viết bài nghiên cứu miệt thị trí thức Cham các loài đăng lên mạng của mình. Dư luận Cham nổi sóng trên web Inrasara.com, ông không xin lỗi mà chỉ âm thầm sửa bài.
Thầy Tỷ đòi mời ông ra sân trung lập “đấu lí”, tôi ngược lại: Sau bài mở dài phân tích để chỉ cho biết ông sai bậy chỗ nào, và sau mấy điều tiết các phản ứng của Cham, tôi viết bài… “Cảm ơn NTT” để kết thúc đẹp! Từ đó ổng chừa.
[5] Dự án Nhà máy Điện hạt nhân 2012 mới ghê.
Để “chống chính quyền” [biết đâu có cả “mafia quốc tế”], tôi cần:
– Nghiên cứu thật kĩ ý kiến chuyên gia và trí thức khắp nơi; sau đó…
– Giải thích cho chính quyền hiểu sự thật vấn đề;
– Cham thì miễn rồi, tôi còn tranh thủ sự ủng hộ của nhân dân tiến bộ Việt trong và ngoài nước, tranh thủ cả dư luận quốc tế nữa.
– Cuối cùng là miệt mài: Viết bài, trả lời phỏng vấn, làm thơ, viết tiểu thuyết, điều tiết ý kiến trên Inrasara.com, dẫn đoàn đến tham quan khu vực; diễn thuyết, vân vân. 2 năm liên tục.
Đó chỉ là 5 trong những.
Trở lại vụ nhà thơ Đồng Chuông Tử, đâu là hướng đối thoại?! Để Tử được về sớm, cho con chim này CHỈNH lại cách nghĩ, cách hót của mình để còn tiếp tục… đấu.
P.S.
Gửi tút này cho một trí thức Cham đọc trước, anh kêu: Sara để hở sườn cho Yuôn biết hết trọi rồi còn gì. Tôi nói: Làm như ông khôn hơn Việt ấy. Ông nhớ, sinh linh Cham khôn cỡ nào cũng chỉ đứng tới bụng người Việt trung bình. Tôi cũng thế. Làm như Sara bí mật lắm, qua được con mắt chính quyền Việt. Lại là Việt Cộng sản – tục gọi là Việt cộng, nữa!