Kêu “Tôi là một kẻ khiêm tốn” thì hết khiêm tốn trơn trọi rồi còn gì. Tôi mang tiếng với đời là “khoe khoang”, “cao ngạo”. Có thế đâu, mà tôi khiêm tốn thật chớ chẳng chơi.
Khởi đầu đi tìm học chưa “định tính”, mọi sinh linh khi thế này lúc thế kia, tôi cũng hệt. Mãi qua tuổi hai mươi, khi được sư “đuổi” xuống núi, tôi mới ngộ sự đời: Thấy núi vẫn là núi, và… khiêm tốn.
Nỗi này, ai sống với tôi thì rành.
Dù tôi luôn ở điểm nóng cộng đồng Cham: Kế toán trưở̀ng [điểm] HTX Nông nghiệp thời bao cấp, Ban Biên soạn sách chữ Chăm, Quán Tạp hóa ngon lành nhất Cham thời đó, vào Đại học soạn Từ điển, rồi ra bộ Văn học Cham…
Đứng đầu sóng ngọn gió, và dù luôn số Một, tôi vẫn cứ khiêm tốn, mới lạ.
Ở Trung tâm VN-ĐNÁ, FBker Đặng Thái Minh nhìn thấy tôi mỗi ngày đến và đi như loài ma Hời vô danh giữa chốn Đại học.
In bộ Văn học Cham, ở lời giới thiệu tập 2, Chu Xuân Diên “đánh giá cao công trình khiêm tốn này của tác giả”; còn Nguyễn Tấn Đắc ở tập 1:
“Tôi tin rằng Văn học Chăm sẽ được đón nhận như một tin vui lớn, không những trong cộng đồng người Chăm, trong các tộc người trên đất nước Việt Nam, mà cả trong giới chuyên môn trên thế giới”.
Vậy mà tôi vẫn cứ… khiêm tốn. [Ai thấy tôi nổ ở đâu, là… giàu to]
Thêm vài tang chứng…
Ở Hội nghị Góp ý Từ điển tại Phan Rang 1994, sau khi giành chiến thắng oanh liệt, ở lời cảm ơn, tôi đổ hết công lao cho Trung tâm Việt Nam-ĐNÁ và Bùi Khánh Thế. Đến đỗi sau đó, thầy Nguyễn Văn Tỷ trách: Có cần như vậy đâu, Trạm dám nhận thành quả của mình chứ.
Sự cố Văn hóa Nguyễn Thành Thống, thừa thắng xông lên, hết Đạt Chữ, Trương Thanh Giảng, Lâm Xuân Vy đến Trà Vigia đánh phá tơi bời. Thầy Nguyễn Văn Tỷ còn thách NTT ra “sân trung lập” Cam Ranh đấu nữa!
Cá nhân tôi sau bài “khởi động” dài phân tích phải trái, cuối cùng làm cái “tổng kết”: “Cảm ơn Nguyễn Thành Thống”. Ông thầy kính mến từ Mỹ la “khờ khạo”, còn nhẹ. Đúng hơn: HÈN.
Đâu là ranh giới hèn/ hùng?
Vụ 7 sinh linh Cham Pabblap bị giết oan, thầy Tỷ biết, và hứa với lòng cuối đời sẽ viết cho con cháu rút kinh nghiệm, mà sống. Tôi nói: Tại sao không BÂY GIỜ? Thế là sau khi truy cứu sự thật, tôi có loạt bài: “Biết, để giải sân hận”. Không là bài học tốt cho cả Cham lẫn Việt sao?
Ông bà Cham nói:
‘Ưn di janưưk tôk siam, ưn di rajaam plôi thro liwiik’
Nhịn điều dữ đặng có điều lành, nhường nơi giàn cho dây bí bò lâu.
Với Việt, ở tư thế sinh linh Cham, tôi nhường tối đa có thể. Là bài học tôi học từ mẹ: ‘Tabiak di thaang thau hôic di Yôn di Lo hai anưưk’: Ra khỏi nhà biết sợ người Việt người Tàu con nhé.
Một trận bóng đá, ghi bàn ở hiệp một, không là gì cả; thậm chí đến phút 89 thắng 1-0 cũng chưa là gì, mà là kết quả cuối cùng khi tiếng còi mãn cuộc. Trận MU thắng ngược BM 2-1 Champions League 1999 ở phút 90+3, là bài học đắc.
Cá nhân Sara, nhẫn & nhịn như vậy có “thắng cả trận” không, chả biết. Dẫu sao cứ nhẫn & nhịn cái đã. Biết đâu Pô Yang sẽ trả cả vốn lẫn lãi, ở kiếp sau.
Còn với tư cách một nhà văn Việt Nam trong văn giới Việt, tôi khác hoàn toàn. Kẻ biết điều thì còn sapa, chớ đụng tay ngang ngược tôi chơi tới bến. Vụ nhà phê bình NH, g.sư MQL hay tiến sĩ ngoại Đại học Paris7 NVH là điển hình.
Riêng với anh em Cham, tôi ‘ƯN’. Làm ngọn cỏ cúi rạp mình trước bao vụ nổ. Với tất cả. Duy mỗi Putra Podam, thấy trước ý xấu lớn của anh ta, tôi chơi một cú cho xẹp lép từ trong trứng.
Nhà thơ Nông Quốc Chấn viết giới thiệu Tháp Nắng 1996:
“Inrasara luôn đẩy vấn đề đến ranh giới cuối cùng, nhưng không bao giờ ‘vượt biên’…”
Khiêm tốn thế, nhưng tại sao tới đầu thế kỉ XXI [thời điểm Tagalau ra mắt], tôi đổ đốn thành… kiêu ngao? Xin bà con, anh chị em đọc lại: “Nổi tiếng – thế nào, và để làm gì?” đăng Inrasara.com, 12-8-2018.