Ở Cà-phê thứ Bảy vừa qua, một bạn văn bất ngờ có câu hỏi:
– Tôi ít khi dự các buổi như thế này. Hôm nay tôi đến, thứ nhất do diễn giả là nhân vật đang hot, thứ hai quan trọng hơn, để hiểu một nhà văn thuộc Hội đồng LLPP Trung ương, có vai trò lớn ở Hội Nhà văn nữa lại luôn có vẻ phản biện xã hội, bữa nay sẽ diễn ra sao…
Tôi không bất ngờ về ý kiến đó, ngạc nhiên chăng chính là sự thể một người nữ thuộc thế hệ tôi đã rất thật lòng.
Ông bạn chủ trì Võ Văn Nhơn có nói “đỡ” cho tôi, sau đó đến tiết mục Inrasara. Mời bạn FB dừng ở đây, đừng đọc tiếp, đoán thử xem tôi giải thế nào.
[ đố vui có thưởng ]
Bạn đến bởi hai lí do ngoài văn bản, tôi cảm ơn lăm lắm, biết đâu nhân vụ này chúng ta hiểu nhau hơn, từ đó có thể nghe ra nhau. Tuần tự đây…
Kêu Sara thuộc Hội đồng LLPP Trung ương, là oan cho ông ấy. Tôi – với tư cách nhà văn, ra đời trước Hội đồng này ít nhất là 10 tuổi, và chưa một giờ đồng hồ nằm trong đó.
Vai trò ở Hội Nhà văn thì có, cạnh đó tôi còn vai trò nhiều nơi chốn khác nữa. Nhưng ông Inrasara có diễn phản biện, hay diễn dân chủ theo kiểu LÀM MÀU [như vài Đại biểu phát ngôn trái chiều ở Quốc hội ta] không?
Này nhé…
– Tôi bắt đầu ‘dữ’ khi nào?
Tôi viết ‘dữ – đúng, ngay khi nhập cuộc chữ nghĩa: 1998, chớ không phải khi đã “có vai trò”. ‘Dữ’ hơn, khi tôi bắt đầu viết phê bình văn học: 2002, sau đó là phản biện xã hội từ 2004.
– Và tôi ‘diễn’ ở đâu?
Khác với Đại biểu QH diễn ở hội trường Nhà nước, tôi ở đâu tận chốn ngoại vi: Chamyouth, BBC, RFA, Talawas, Tienve, Hopluu, VanchuongViet, Inrasara.com, vân vân. Phía chính thống hiếm đăng bài phản biện kiểu ấy của tôi!
Ngay tạp chí Nhà Văn, tạp chí của Hội nơi tôi đương kim Phó Chủ tịch Hội đồng Thơ, tiểu luận văn học của tôi còn bị cấm cản mà. Hai đời tổng biên tập méc tôi rằng chủ tịch Hữu Thỉnh đã ra lệnh miệng thế (tôi có hỏi trực tiếp anh, và anh chối, đương nhiên).
– Sara ở trong nhiều Hội, và “có vai trò” nhưng ông ta có lương bổng không? là câu hỏi quan trọng. Tắt một lời: Tôi ‘ở trong’ nhưng không THUỘC VỀ! Tôi không viết theo, viết nịnh, viết hùa. Mà luôn thật và thẳng, theo khả năng của tôi – về mọi vấn đề liên quan đến văn chương chữ nghĩa, cạnh đó là các vấn đề cộm khác của cộng đồng.
Duy mỗi thứ tôi có vẻ hơi giống vài Đại biểu Quốc hội ‘làm màu’ ở cái cách tôi ‘không vượt biên’, bởi tôi – kẻ ý thức rõ phận Chàm của mình (‘không vượt biên’ là chữ dùng của nhà thơ Nông Quốc Chấn khi viết về thơ Inrasara).
Một bạn văn thêm: Inrasara không ở bên này hay bên kia, càng không phải ở giữa, mà là một sinh linh tự do theo nghĩa mạnh nhất của từ.