Mừng Sinh nhật Kiều Maily, Inrasara.com đăng lại bài viết của nhà thơ Lý Đợi về Giữa hai khoảng trống. Chúc Maily sớm cho ra mắt tác phẩm mới nhất của mình.
Nếu có thể dùng thang điểm 10 để chấm thì Giữa hai khoảng trống (NXB Thanh niên, 2013) chỉ được tối đa 6/10, thế nhưng thời gian qua tập thơ này lại gây được sự chú ý, kể cũng lạ.
Dù có thể Kiều Maily không thích nhắc đến điều này, nhưng chắc chắn nhiều độc giả mua tập thơ (đã bán hơn 700 tập) là vì nguyên quán của cô. Sinh năm 1985 tại làng Pablap, ở Ninh Thuận, Kiều Maily tiếp nối thế hệ các tác giả Chăm gần đây như Trà Vigia, Jalau Anưk, Đồng Chuông Tử, Tuệ Nguyên, Bá Minh Trí, Diễm Sơn, Chế Mỹ Lan, Trà Ma Hani… để viết nên bản sắc của mình.
Nếu Kiều Maily có tên là Lý Kiều Mai (chẳng hạn), lại thuộc dân tộc Kinh, hấp lực của tập thơ sẽ suy giảm đi rất nhiều. Đây là điểm lạ đầu tiên, dù không quan trọng, nhưng lại giúp bán được thơ, bởi thực tế cho thấy đa số thơ gần đây in ra để tặng. Cảm giác háo hức với tác giả dân tộc ít người là điều có thật, ngay cả Inrasara khi xuất bản Tháp nắng giữa thập niên 1990, cũng không loại trừ.
Điểm đặc biệt nhất của tập này là tâm trạng xa lạ, lạc lõng mà tác giả gọi “khoảng trống” – trong thơ, cô không thật là Kinh, mà không trọn vẹn là Chăm, nên phải sống giữa hai khoảng trống. Điều này làm Kiều Maily lạ hơn nhiều tác giả dân tộc ít người khác, khi mà họ: hoặc cố tình giữ gìn bản sắc, hoặc cố tình Kinh hóa câu chuyện của mình. Mà trong thơ, vốn là nhu cầu tự tại, mọi sự cố tỏ ra đều không thể tự nhiên, chân thật. Kiều Maily sống giữa hai nền văn hóa, chung đụng đa văn hóa, ấy là một cơ may và thách thức, tập thơ diễn tả lại tâm trạng này, nên có nét riêng. Trong bài “Mương Cái – Mương Đực”, Kiều Maily viết:
“Mương Cái xuôi về palei em
Mương Đực đổ qua làng anh
cả hai chảy tan vào biển
Tìm nhau
dòng nước phải ngược lên nguồn suối”.
“Palei em” và “làng anh” đều diễn tả quê hương bản quán, nhưng lại khác nhau như cái với đực. Nên tác giả mới hỏi tiếp:
“Anh dám mang phần số loài cá hồi không?
cùng em
ngược về nguồn cội
tìm nhau”.
Mỗi năm Việt Nam phát hành hơn một ngàn tập thơ, Giữa hai khoảng trống chưa thật hay nhưng đáng đọc hơn vô số tập khác, ấy đã là một hi vọng. Gồm 46 bài, có 45 bài thơ tự do, cũng như nhiều cây bút nữ gần đây, Kiều Maily chọn thể loại này để được thong dong bày tỏ hết cảm xúc của mình.
Lý Đợi là nhà thơ nổi tiếng hiện nay. Anh viết về chuyên môn thì hay. Ví dụ khi anh bình bài “Mương Cái – Mương Đực”, hay đoạn sau là rất chính xác:
“Mỗi năm Việt Nam phát hành hơn một ngàn tập thơ, Giữa hai khoảng trống chưa thật hay nhưng đáng đọc hơn vô số tập khác, ấy đã là một hi vọng”
Nhưng theo tôi khi anh nói bên ngoài thì không đúng. Ví dụ anh bảo là tập thơ KM gây chú ý dư luận do KM là người dân tộc thiểu số. Tôi thấy mỗi năm dân tộc thiểu số phía Bắc ra ít nhất 40-50 tập thơ, có ai chú ý đâu.
Chúc KM sinh nhật vui vẻ, và viết hay hơn nữa.
Làm thơ mà được Lý Đợi chê là đáng hãnh diện rồi. Vậy mà Maily được Lý Đợi chấm 6 điểm là quá ngon đó. Anh ta cho rằng Việt Nam có vô số tập thơ chỉ đáng vứt đi.
Nhà văn Phạm Lưu Vũ bình trên Face:
Mấy câu thơ mà Lý Đợi trích hay đấy chứ, nếu không nói là quá hay. Hình tượng đực, cái hòa tan vào biển cả rồi lại lần ngược về cội nguồn để tìm nhau trong đoạn Lý Đợi trích đạt tới cõi xuất thế của thi ca. (Lưu ý: Trong Kinh, nhiều khi Đức Phật gọi Trời Đế Thích là “Kiều Thi Ca”…)