Bạn thơ Trần Thiên Thị viết về tôi: “mâm nào mà ông chẳng có xôi có thịt”. Chuẩn không cần chỉnh luôn. Karun lăm lắm!
Là cái cớ tôi tút bài này, gợi mở cho mọi nhà.
Tôi hoạt động nhiều lĩnh vực, từ nghiên cứu, sáng tác cho đến phê bình, từ báo chí, thuyết trình, tổ chức sự kiện cho đến hoạt động xã hội…
Từ tuổi “tìm học” tôi mê ba thứ: triết học, sáng tác văn thơ & bóng đá. Phiền nỗi số phận cứ lôi tôi đi lối gồ ghề, bắt tôi phải gánh bao nỗi nặng trịch, rất tội. Chuyện chữ nghĩa, ai mà chả thích nẻo sướng, chỗ sang, ngôi cao trọng; tôi cũng thế. Vậy mà Bà Trời cắc cớ mãi bày ra mấy mâm bị người đời chê, đẩy tôi ngồi vào. Đã kể cụ thể, xin kê ngắn gọn lại:
Nghiên cứu, lãng phí cả tuổi thanh xuân cho tìm và nhặt những mảnh vụn văn học Cham, kết nối lại để lan tỏa nó ra công chúng, nhắc người thiên hạ chớ lãng quên nền văn học thiểu số này.
Về phê bình, là thơ Nhóm Mở Miệng bị đẩy ra ngoài rìa, sáng tác của các cây bút tỉnh lẻ, vùng sâu vùng xa còn vô danh, văn chương dân tộc thiểu số, nhà văn Việt hải ngoại… là vài cái MÂM người đời chê, tôi bị ẩy vào ngồi. Ừ, thì em ngồi.
Nếu chọn mâm cao cỗ đầy, tôi đã viết về Hữu Thỉnh, Nguyễn Trọng Tạo, Thanh Thảo, Nguyễn Quang Thiều… sướng rên đi chứ!
Thêm, về bao nỗi cộng đồng, các trí thức Cham né, tôi buộc phải ngồi vào. Xa hơn, môi trường biển bị dơ, rác thải Điện hạt nhân dọa nạt dân bản địa Đài Loan, vài thổ dân nguy cơ biến mất khỏi trái đất, thiên hạ mời – tôi đến tay không, về túi không. Và nhiều nữa…
Đó là vài mâm hẻo, còn đây là hai MÂM to:
Sử thi Tây Nguyên, cuối năm 2022, trên diễn đàn tại Hà Nội, tôi nhắc các trí thức DTTS, ở đó có nhà văn Nie Thanh Mai, rằng nếu bạn làm một tác phẩm ngon lành về nó, bạn sẽ lớn. Từ đó, Đại học và tổ chức lớn trong và ngoài nước mời bạn ngồi vào.
Cuối năm 2014, Đại học Thái Lan order [tiếng Anh!] về văn học đương đại Đông Nam Á, tôi ngó quanh, không ai cả!
Năm 2005, Tia Sáng mời tôi làm số chuyên đề về nó, tôi dịch và giới thiệu kèm cả ảnh 3 tác giả. Cạnh đó còn có tiểu luận: “Văn học ĐNÁ trong tâm thế hậu thuộc địa”. Tôi tìm và nhờ nhiều người tìm cả Việt Nam không một ai viết về chủ đề này.
Hỏi chớ, bạn có khả năng ngồi, và có DÁM ngồi vào 2 mâm TO kia không?